'Mediteren zweverig? Het is gewoon een training van je hersenen'

In de weekendreeks 'Summer School' gaat De Tijd deze zomer op zoek naar experts met levenslessen voor op het werk en in het dagelijks leven. Daarbij konden we ook niet rond mindfulness heen.

Ook al bestaan er veel misverstanden rond. ‘Volgens de populaire pers is mindfulness een recept voor geluk, waarbij ze doorgaans tips publiceert die je vooral ongelukkig maken,' zegt de Belgische mindfulness-pionier en psychiater Edel Maex. 'Omdat ze valse verwach­tingen creëren en je schuldig doen voelen als je je niet goed in je vel voelt. Ik wil af van de sfeer van wolkjes, bloemetjes en bijtjes.’

Voor psycholoog en mindfulness-trainer Björn Prins is mindfulness een soort mentale hygiëne voor de hersenen. ‘Wie getraind is, kan een impulsieve onbewuste reactie ombuigen tot een bewuste handeling met meer keuzevrijheid.  Oosterse monniken kunnen één seconde onderverdelen in liefst zeven bewuste beslissingsmomenten. Vergelijk het met tennis: als beginner ben je al blij dat je de bal puur reflexmatig kan terugslaan. Voor een prof is elke slag een op­eenvolging van beslissingen: hij kiest een hoek, bepaalt de kracht en schat in met welk effect hij het best terugslaat. Zo is het ook met mindfulness: het geeft je een enorme vrijheid en slagkracht, tot in de kleinste details van je persoonlijke en je professionele leven.’

Voor Maex en Prins is het mooie aan mediteren dat je het overal kan doen, en dus niet per se op een kussen in een kamer vol wierook moet gaan zitten. ‘Het belangrijkste is dat je je even actief terugtrekt uit de maalstroom. Door je op je ademhaling te concentreren stap je uit de dagelijkse sleur. Het lichaam is het ideale anker om je doe-modus te onderbreken’, zegt Maex.

Dus het kan ook in de auto, op weg naar het werk? Prins: ‘Er zijn rustiger momenten denkbaar. Maar als je je even bewust concentreert op de manier waarop je handen het stuur vasthebben en nagaat of je buik niet gespannen is, ben je ook aan het mediteren, ja.’

Afleiding

Iedereen kan het dus waar en wanneer hij wil, maar een coach leert je hoe je met gedachten omgaat. Prins: ‘Net als ons hart is gemaakt om te kloppen, zijn onze hersenen gemaakt om te denken. Het is niet de bedoeling je hoofd leeg te maken of te gaan zweven tijdens een meditatie. Je wordt constant afgeleid door gedachten. En dat is geen probleem, zolang je maar opmerkt dat het gebeurt. Je kan de gedachten niet tegenhouden, je kan ze wel bewust leren te zien.’

De omschrijving ‘mentale start to run’ houdt steek. Net als joggen na een tijdje de hartslag vermindert en de dijspieren versterkt, verandert mindfulness de hersenen. Dat werd duidelijk toen een neuroloog de hersenen van de Franse boeddhist Matthieu Ricard onderzocht. De scans toonden een erg sterk ontwikkelde prefontale cortex, het deel van de hersenen dat vaak verantwoordelijk wordt geacht voor een gevoel van geluk. Zo werd Ricard tot de gelukkigste mens ter wereld ge­bombardeerd.

‘De neurobiologie van de emoties zit in een stroomversnelling’, zegt Maex. ‘Intussen is bewezen dat mediteren de prefrontale cortex traint. Dat deel van de hersenen overrulet ons reptielenbrein, dat verantwoordelijk is voor onze dierlijke reflexen en impulsen. Je traint jezelf dus om niet zomaar te worden meegesleurd in emoties en menselijke drang.’

Lees de volledige Summer School zaterdag in De Tijd.