Vergeet de naam Asperger

Het valt te verwachten dat het syndroom van Asperger, een milde vorm van autismespectrumstoornis, binnenkort uit de medische handboeken wordt geschrapt. Of toch tenminste de naam. Want Hans Asperger, de Oostenrijkse kinderarts naar wie het syndroom is vernoemd, blijkt een nazisympathisant te zijn geweest die meewerkte aan programma's om gehandicapte kinderen te vermoorden.

Asperger, die mogelijk zelf aan 'zijn' syndroom leed, was de eerste die het woord 'autisme' in de moderne betekenis gebruikte. Hij gaf een goede beschrijving van een milde vorm ervan, waarbij kinderen beperkt sociaal vaardig waren, intense maar nauwe interesses hadden en repetitief gedrag vertoonden. De kinderen waren wel taalvaardig en hadden een gemiddelde of hoge intelligentie. 'Kleine professors', noemde Asperger sommige van die kinderen, die eindeloos konden doordrammen over hun favoriete onderwerp zonder zich bewust te zijn van het gebrek aan interesse bij hun toehoorders.

Lange tijd stond Asperger te boek als held en redder van kinderlevens ten tijde van het naziprogramma Aktion T4 om gehandicapte kinderen uit te roeien. Kinderen met 'zijn' syndroom, die duidelijk beperkingen hadden, nam hij in bescherming door te wijzen op hun intelligentie.

Maar dat blijkt nu slechts een deel van het verhaal. Kinderen die hij niet intelligent genoeg vond, verwees hij zonder pardon door naar het Am Spiegelgrund-ziekenhuis in Wenen, waar de minderwaardig geachte kinderen werden vermoord, sommigen met een dodelijke injectie, anderen door ze te laten verhongeren. Dat hebben twee historici dit jaar aan het licht gebracht: Herwig Czech in een wetenschappelijk artikel en Edith Sheffer in een boek.

Het lijkt erop dat Asperger het nazidoel steunde om 'minderwaardige' kinderen te elimineren en zo een gezonder en homogener Volk te creëren. Psychiaters en kinderartsen hadden de taak om te triëren, te bepalen welke kinderen het waard waren te blijven leven en welke niet. Asperger nam die taak ter harte, getuige door hem ondertekende rapporten waarin kinderen naar Am Spiegelgrund werden verwezen.

Na de oorlog had Hans Asperger nog een lange en succesvolle carrière, onder meer als professor aan de Universiteit van Wenen. Hij overleed in 1980.

In de medische wereld was de term 'syndroom van Asperger' al een tijdje op de terugweg. In de jongste editie van het invloedrijke Amerikaanse psychiatrische handboek DSM-5 komt hij al niet meer voor. En de bekende Britse autismeonderzoeker Simon Baron-Cohen roept nu op om de term maar meteen helemaal te schrappen.

Maar voor mensen met de stoornis is 'Asperger' de voorbije jaren een soort geuzennaam geworden. Ze beschouwen zichzelf niet als mensen met een ziekte of een afwijking, maar als mensen met een 'cognitieve stijl' die verschilt van die van de 'neurotypische' meerderheid, en ze vragen respect voor hun stijl. Sommigen noemen zichzelf 'aspies'. Ze zullen nu moeten beslissen of ze nog met die naam verder willen.