Wat verandert écht voor pensioen van ambtenaar?

De overheidsbonden protesteren op deze manier tegen het feit dat de regering-Di Rupo pensioenhervormingen doorvoert zonder eerst overleg te plegen met de sociale partners. België is niet het enige land waar pensioenhervormingen leiden tot stakingen. Ook in het VK en Frankrijk leidde die ingrepen tot heel wat sociale onrust. Maar ondanks de stakingen voerden die regeringen hun hervormingsplannen toch door.

Wat houden de pensioenhervormingen voor de ambtenaren in? In welke mate is het een achteruitgang? Omdat nog niet alle details uitgewerkt zijn, is het niet mogelijk om precies en per concreet geval de impact te bepalen. Maar we geven een overzicht op basis van de teksten die nu al goedgekeurd zijn door de commissie Sociale Zaken.

De 5 belangrijkste veranderingen

1. De wettelijke pensioenleeftijd blijft 65 jaar. België heeft daardoor de laagste wettelijke pensioenleeftijd van de ons omringende landen. Duitsland besliste 5 jaar geleden al om er 2 jaar bij te doen tot 67 jaar. Nederland en het VK hebben de voorbije maanden beslist om de pensioenleeftijd stelselmatig op te trekken van 65 naar 67 en zelfs in Frankrijk zal men binnenkort 2 jaar langer werken tot 67 vooraleer recht te hebben op een volledig pensioen.


2. De ambtenarenpensioen worden vanaf 2013 niet langer berekend op basis van de gemiddelde wedde van de laatste 5 jaar, maar op basis van de wedde van de laatste 10 jaar. Een groot aantal ambtenaren ontspringt de dans. De berekening op 10 jaar geldt immers niet voor ambtenaren die op 1 januari ouder zijn dan 50 jaar. Aangezien eind 2010 al 42 procent van de federale ambtenaren ouder was dan 50, ontsnapt bijna de helft van de federale ambtenaren aan die verstrenging.


3. Econoom Geert Noels rekende uit dat de overheid voor een gemiddeld ambtenarenpensioen een equivalent kapitaal van 655.303 euro moet garanderen, terwijl dat voor een werknemer in privé 296.976 euro is. Momenteel ligt het gemiddelde ambtenarenpensioen 4 keer hoger dan dat van een zelfstandige en dubbel zo hoog als dat van een werknemer. Die kloof zal in de toekomst kleiner worden door de nieuwe berekeningsbasis, maar zelfs dan nog blijft de berekening van het pensioenbedrag voor ambtenaren veel gunstiger dan die voor werknemers en zelfstandigen. Bij hen wordt het pensioenbedrag berekend op basis van het loon gedurende hun hele carrière. In het verleden hadden werknemers het voordeel dat ze een hoger loon hadden dan ambtenaren, maar de laatste jaren hebben de ambtenarenlonen een inhaalbeweging gemaakt. De uitleg dat het pensioen van ambtenaren als uitgesteld loon beschouwd moet worden als compensatie voor het lagere loon tijdens de loopbaan houdt dan ook geen steek meer.


4. Minister van Pensioenen Vincent Van Quickenborne zei vorige week dat hij op termijn wil komen tot een eengemaakt pensioenstatuut. In het regeerakkoord staat daarover dat 'de regering de sociale partners zal vragen om de eerste pensioenpijler (wettelijk pensioen) te consolideren en een veralgemening van een tweede pijler (aanvullend pensioen via de werkgever) of van een eerste pijler bis te overwegen, bij voorrang voor zij die geen toegang hebben tot de tweede pijler'. In tegenstelling tot werknemers in de privésector hebben ambtenaren zo goed als geen recht op een groepsverzekering. Dat is niet meteen een probleem voor de statutaire ambtenaren, die hebben recht op het voordelige ambtenarenpensioen, maar wel voor de steeds groter wordende groep van contractuele ambtenaren die slechts recht hebben op het veel lagere werknemerspensioen. Op fiscaal vlak heeft de regering alvast een link gelegd tussen het werknemers- en het zelfstandigenpensioen en het ambtenarenpensioen. De som van het wettelijk en het aanvullend pensioen van een werknemer of een zelfstandige mag voortaan niet hoger liggen dan het hoogste ambtenarenpensioen van ongeveer 6.000 euro.


5. De voorwaarden om met vervroegd pensioen te gaan worden strenger vanaf 2013. Nu kan een ambtenaar met een loopbaan van 5 jaar (als ambtenaar) met vervroegd pensioen vanaf 60 jaar. Die leeftijd en loopbaanvoorwaarde worden gradueel opgetrokken, om in 2016 de grens te leggen op 62 jaar en 40 loopbaanjaren. Voor ambtenaren wordt vanaf 2013 niet louter naar de overheidsjaren gekeken, maar worden alle gewerkte jaren in rekening gebracht, ongeacht het statuut. Die strengere voorwaarden gelden echter niet voor treinbestuurders, politie en militairen. Treinbestuurders bijvoorbeeld kunnen nog altijd vanaf hun 55ste op pensioen gaan. Ook iedereen die in 2012 in aanmerking komt voor vervroegd pensioen, zal ook na 2013 nog met vervroegd pensioen kunnen gaan. Met die overgangsmaatregel wil de overheid vermijden dat mensen nog snel met vervroegd pensioen willen gaan in 2012.