‘Iedereen blijft in de mate van het mogelijke aan het werk, maar telewerk moet worden bevorderd en zo nodig versterkt.’ Het was niet de opvallendste zin in het persbericht van de federale regering over de nieuwe maatregelen om het coronavirus in ons land in te dijken, maar wel een duidelijke oproep voor bedrijven om - waar mogelijk - meer in te zetten op thuiswerk.
Voor ondernemingen waar telewerk al goed is ingeburgerd, is de maatregel niet onoverkomelijk. Sommige bedrijven stelden zich afgelopen week al soepeler op en lieten werknemers meer dan gewoonlijk van thuis aan de slag gaan, of verplicht van thuis uit werken. Wat zijn de regels als het op thuiswerk aankomt? En wat met bedrijven waar thuiswerk niet kan?
Kan mijn werkgever me verplichten thuis te werken?
‘In principe kan een werkgever u niet opleggen om thuis te werken, maar in uitzonderlijke tijden is dat juridisch wel verdedigbaar’, zegt Geert Vermeir, juridisch expert bij de hr-dienstenleverancier SD Worx. Een werkgever is wettelijk ook verplicht in te staan voor de veiligheid en de gezondheid van zijn werknemers op de werkvloer. Vanuit zijn rol als goede huisvader kan een werkgever thuiswerk als veiligheidsmaatregel invoeren, klinkt het bij het advocatenkantoor Sherpa Law.
In overleg kan dus besloten worden het werk tijdelijk anders te organiseren. ‘We zien dat werknemers niet moeilijk doen als hen dat gevraagd wordt’, zegt Vermeir. Uit een enquête van de hr-dienstenleverancier Acerta - de bevraging liep van 10 tot en met 12 maart, dus vlak voor de nieuwe overheidsmaatregelen - blijkt dat nog niet veel bedrijven (17%) hun beleid rond telewerk versoepelden.
Kan ik als werknemer zelf eisen om thuis te mogen werken?
‘Thuiswerk kan je niet afdwingen. Het is geen recht dat je kan opeisen als werknemer, wel een afspraak tussen de werkgever en de werknemer’, zegt Vermeir. U kunt ook niet zomaar thuisblijven uit vrees voor het coronavirus. ‘Bezorgdheid is geen reden om niet te gaan werken’, zegt Vermeir. Maar in bedrijven waar thuiswerk goed is ingeburgerd en er afspraken over bestaan, doet de baas doorgaans niet moeilijk als werknemers nu liever thuiswerken.
De werknemer moet wel de middelen hebben om thuis te kunnen werken, zoals een laptop en een goede internetverbinding. ‘Werknemers zouden op hun thuiscomputer aan de slag kunnen, maar vaak staan daar niet de nodige programma’s op, of krijgen ze via die computer geen toegang tot het bedrijfsnetwerk. Thuiswerk zomaar snel even toestaan is dan ook niet eenvoudig.’
Ben ik verzekerd als ik thuiswerk?
Ja, sinds begin vorig jaar zijn telewerkers op dezelfde manier beschermd door de arbeidsongevallenverzekering als werknemers op kantoor. Een van de knelpunten was de weg van en naar het werk. Pendelaars zijn gedekt door de arbeidsongevallenverzekering van hun werkgever als ze van of naar het werk pendelen en onderweg een ongeval hebben. Thuiswerkers pendelen uiteraard niet naar het werk, maar moeten soms kinderen naar school of de crèche brengen voor ze aan de slag gaan. Ook zij zijn nu tijdens dat traject verzekerd. Hetzelfde geldt als u tijdens het thuiswerk van de trap valt of brandwonden oploopt door het morsen van hete koffie.
Wat als thuiswerk niet kan?
Niet alle jobs kunnen van thuis worden gedaan. Voor arbeiders die aan specifieke machines werken of werknemers die over performante computers en een krachtige internetverbinding moeten beschikken, biedt thuiswerk geen oplossing.
‘Als thuiswerk niet mogelijk is, zal de werkgever de werknemer moeten toelaten om te komen werken of hem een vrijstelling van prestaties geven,’ zegt Nele Mertens, juriste bij Acerta. ‘In dat laatste geval moet de werkgever het loon doorbetalen. De preventiedienst Idewe raadt aan mensen die geen symptomen vertonen gewoon te laten werken.’
Wat met een werknemer die in contact kwam met een besmet persoon en officieel, dus met een attest van een bevoegde instantie, in quarantaine gaat? Dan mag de werknemer de woonst niet uit, maar is hij niet ziek. In principe kan hij dus van thuis uit werken. ‘Is thuiswerk geen optie, dan kan de werkgever tijdelijke werkloosheid wegens overmacht aanvragen’, zegt Mertens. ‘De werknemer ontvangt dan een uitkering van 70 procent van zijn brutoloon.’ Normaal is dat 65 procent van het loon - geplafonneerd op 2.754,76 euro - maar vorige week vrijdag besliste de ministerraad de uitkering naar aanleiding van de coronacrisis op te trekken tot 70 procent. Die maatregel geldt tot 30 juni 2020. Op de uitkering wordt een bedrijfsvoorheffing van 26,75 procent ingehouden.
De werkgever moet zo snel mogelijk een elektronische aangifte van de overmacht doen bij de Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening (RVA). Ook moet de werkgever een dossier indienen met een gedetailleerde uitleg waaruit blijkt dat de werkloosheid is veroorzaakt door overmacht als gevolg van het coronavirus. De erkenning van tijdelijke werkloosheid door overmacht gebeurt binnen drie tot vier dagen.
De dagen dat iemand tijdelijk werkloos is door overmacht tellen niet mee voor het recht op de wettelijke vakantie.
Mijn bedrijf sluit tijdelijk de deuren. Wat nu?
Tot zeker 3 april worden evenementen afgelast en moeten cafés en restaurants de deuren sluiten. Winkels, zoals kledingboetieks, blijven tijdens de week open, maar moeten in het weekend dicht. Omdat de overheid die maatregel heeft opgelegd, is wie in die sectoren werkt tijdelijk werkloos door overmacht.
Er is minder werk in mijn bedrijf. Wat nu?
Andere bedrijven zijn niet verplicht te sluiten, maar hebben minder werk door de coronamaatregelen. Hun werknemers kunnen economisch werkloos verklaard worden als de werkgever aan alle voorwaarden van de RVA voldoet. Ook die werknemers hebben recht op een uitkering van 70 procent van hun loon, begrensd op 2.754,76 euro bruto.
Ik heb een tijdelijk contract en kom zonder werk te zitten? Wat nu?
‘In dat geval stelt de overmacht een einde aan de arbeidsovereenkomst. Het is geen ontslag, u ontvangt geen ontslagvergoeding en er is geen opzegtermijn, maar u hebt wel direct recht op een werkloosheidsuitkering’, zegt Amandine Boseret van het kenniscentrum van Acerta.
Ik kom in de problemen om mijn woonkrediet terug te betalen.
Bij terugbetalingsproblemen neemt u het best contact op met uw bank om te zien wat mogelijk is, zegt de bankenfederatie Febelfin. Sommige kredietcontracten stellen dat u de terugbetaling van kapitaal tijdelijk kunt opschorten, en in die periode alleen intresten betaalt. Als dat niet kan, is een verlenging van de looptijd van uw krediet misschien een oplossing. Daardoor daalt uw maandelijkse aflossing.
Welk verlof kan ik nemen nu scholen de lessen opschorten?
De standaardoplossingen zijn wettelijke vakantie of recuperatiedagen opnemen, of van thuis uit werken, maar dat is niet voor iedereen mogelijk. Bovendien moet dat telkens in overleg met de werkgever gebeuren.
Een alternatief is verlof om ‘dwingende redenen’. Daar hebt u als werknemer recht op en de werkgever kan het niet weigeren. Een dwingende reden is een onvoorzienbare, los van het werk staande gebeurtenis die de dringende en noodzakelijke tussenkomst van de werknemer vraagt. U moet er wel rekening mee houden dat u tijdens zo’n verlof geen loon krijgt. Bovendien is het verlof beperkt tot tien dagen per jaar. Voor wie deeltijds werkt, is dat pro rata.
‘De vraag is natuurlijk wat ‘noodzakelijk’ betekent’, zegt Vermeir (SD Worx) ‘Als de school nog in opvang voorziet, zou je kunnen zeggen dat verlof niet dwingend is. Het is afwachten hoe de praktische uitwerking in de scholen gebeurt. We gaan ervan uit dat de werkgever in tussentijd pragmatisch blijft, zeker omdat het over niet-betaald verlof gaat en werknemers er geen misbruik van maken.’
Verlof om dwingende redenen mag niet worden verward met het regime ‘verlof zonder wedde’. Dat laatste is niet-afdwingbaar, en daar hebt u dus de goedkeuring van de werkgever voor nodig. Hier geldt wel geen limiet, als beide partijen tenminste overeenkomen.
Een laatste oplossing is ouderschapsverlof of gemotiveerd tijdskrediet om voor een kind jonger dan respectievelijk twaalf of acht jaar te zorgen. ‘In die regimes geldt een strikt juridisch kader. Er is bijvoorbeeld een anciënniteitsvoorwaarde. Voor tijdskrediet geldt bovendien dat maximaal 5 procent van het personeel er tegelijk van gebruik kan maken.’ Bovendien moet u rekening houden met de aanvraagtermijnen. ‘Die bedragen in principe drie tot zes maanden, maar de werkgever kan daar soepel mee omspringen, en in het extreme geval zelfs het regime in één dag goedkeuren.’ Positief aan beide regimes is dat u ook een RVA-uitkering krijgt, die weliswaar lager ligt dan uw loon.
