Wie graag iets wil wegschenken en tegelijk van een financieel zorgeloze oude dag wil blijven genieten, kan gebruikmaken van een schenking met voorbehoud van vruchtgebruik. De inkomsten van de goederen die u wegschenkt, blijven dan voor u. Op die manier kunt u de maandelijkse huurinkomsten van het appartement waarin u investeerde of de dividendenstroom uit uw beleggingsportefeuille gebruiken als extraatje voor uw oude dag. Het doet er niet toe aan wie u schenkt: een kind, een neef, een goede vriend of een goed doel.
Tot de schenker overlijdt, krijgt de begunstigde enkel de ‘blote eigendom’ van de geschonken goederen. Pas daarna wordt hij de volle eigenaar. Op de dag van het overlijden krijgt hij boven op de blote eigendom ook het vruchtgebruik.
Vanaf 1 september, als het nieuwe federale erfrecht in werking treedt, is dat niet altijd meer het geval. Als de schenker op de dag van de schenking gehuwd was, zet de langstlevende echtgenoot het vruchtgebruik automatisch voort. De begunstigde moet wachten tot ook de langstlevende echtgenoot overlijdt voor hij de volle eigendom over de goederen verwerft. Tot die dag moet hij het bezit delen met de langstlevende echtgenoot of de wettelijk samenwonende partner. Dat is niet altijd optimaal.
Goede doelen
‘De nieuwe regel kan een grote impact hebben op goede doelen die schenkingen krijgen’, stipt Emilie Van Goidsenhoven van het advocatenkantoor Tiberghien aan. Ze geeft het voorbeeld van meneer Devos, die nadat zijn broer aan kanker overleden was 200.000 euro aan obligaties met voorbehoud van vruchtgebruik schonk aan een stichting die onderzoek doet naar die ziekte.
‘Als meneer Devos voor 1 september sterft, dan wordt de stichting de volle eigenaar van de geschonken portefeuille en kan ze die ten volle aanwenden om het onderzoek naar kanker te financieren. Maar als meneer Devos na 1 september sterft, dan zet zijn echtgenote het vruchtgebruik op die obligaties voort. Daardoor kan de stichting nog niet over de opbrengsten van de obligaties beschikken en moet ze beslissingen over herbeleggingen van de obligaties samen met de echtgenote nemen.’
Vanaf september gaat het vruchtgebruik na uw dood automatisch naar uw echtgenoot als u getrouwd was op de dag dat u schonk met voorbehoud van vruchtgebruik.
Daartegenover staat dat in het nieuwe erfrecht de reserve van de kinderen ingeperkt wordt en het beschikbare deel uitgebreid wordt tot de helft van de nalatenschap. Daardoor wordt het deel groter dat iemand aan een goed doel of aan iemand anders kan schenken of nalaten.
Maar zelfs dan zit er een addertje onder het gras. Omdat het voorbehouden deel voor de kinderen in het nieuwe erfrecht tot de helft krimpt, werd beslist dat hun deel ter compensatie zoveel mogelijk gevrijwaard moet worden van het vruchtgebruik dat de langstlevende erft. Het vruchtgebruik voor de weduwe of weduwnaar wordt daarom zoveel mogelijk op het andere deel gelegd. Daardoor zullen goede doelen vaker alleen de blote eigendom erven, tot de andere partner ook sterft. Dat betekent dat ze nog geen huurinkomsten kunnen innen of geen dividenden kunnen opstrijken zolang de partner leeft. Daarover is in het parlement een debat aan de gang, dat mogelijk gauw tot een aanpassing van de wettekst zal leiden. Het is nog niet duidelijk wat er zou veranderen, signaleren meerdere advocatenkantoren.
Nieuwe liefde
Voor kinderen die van een van hun ouders een schenking met voorbehoud van vruchtgebruik kregen terwijl de andere ouder nog leeft, betekent het nieuwe erfrecht wel goed nieuws. Tot nu toe moesten ze bij het overlijden van de schenkende ouder het vruchtgebruik voor de langstlevende echtgenoot op de geschonken goederen ondergaan of levenslang een lijfrente aan die echtgenoot betalen.
Vanaf september is van een lijfrente geen sprake meer. De langstlevende kan dat vruchtgebruik bovendien maar voortzetten als hij met de schenkende ouder gehuwd was op de dag van de schenking.
Als u van uw vader schenkingen met voorbehoud van vruchtgebruik krijgt dan kan de nieuwe echtgenote dat vruchtgebruik niet opeisen als uw vader pas na de schenking hertrouwde. Als uw vader u iets schenkt nadat hij hertrouwd is, dan kan de nieuwe echtgenote dat vruchtgebruik wel voortzetten. Tenzij ze daarvan afgezien heeft, bijvoorbeeld in de akte van schenking of later in een erfovereenkomst. De schenker kan ook een testament opstellen waarin hij de langstlevende dat vruchtgebruik ontzegt.
Onder het nieuwe erfrecht krijgt ook de langstlevende wettelijk samenwonende partner het voortgezet vruchtgebruik. Maar dat is beperkt tot de gezinswoning die werd geschonken met voorbehoud van vruchtgebruik en alleen als de schenking tijdens die wettelijke samenwoning plaatsvond. De langstlevende wettelijk samenwonende partner heeft nooit recht op het vruchtgebruik van iets anders dan de gezinswoning (en de inboedel van die woning).
