Hoewel erg gecontesteerd, blijft de belastingfactuur voor kinderen en partners die erven al bij al binnen de perken. Andere koek is het voor wie wil (of moet, wegens geen kinderen of partner) nalaten aan verre familie of aan een goede vriend. De vorige Vlaamse regering verlaagde de hoogste tarieven van de erfbelasting weliswaar al, maar erfgenamen moeten nog altijd 25 tot 55 procent afstaan aan de Vlaamse Belastingdienst.
‘Ik heb ook bedenkingen bij de hoge tarieven van de erfbelasting. Dat is onze zwaarste vermogensbelasting.’ Dat zei Vlaams minister van Financiën Matthias Diependaele (N-VA) toen hij in november tekst en uitleg gaf bij de fiscale hervormingen in het Vlaamse regeerakkoord op de geldbeurs Finance Avenue, die De Tijd jaarlijks organiseert.
Vanaf midden volgend jaar gaat elke eurocent naar het goede doel zelf.
Een van de weinige - en daardoor veel gebruikte - technieken om de belastingfactuur te drukken voor wie niet wil of kan nalaten aan dichte familie, is een duolegaat. Daarmee laat iemand via zijn testament (een deel van) zijn vermogen na aan een goed doel op voorwaarde dat het goede doel een vooraf bepaalde som doorspeelt aan de neef of de goede vriend en de erfbelasting betaalt. Het deel van de neef of vriend wordt tegen de normale tarieven verrekend, terwijl het deel van het goede doel op een gunsttarief van 8,5 procent kan rekenen. De omweg via het duolegaat leidt tot een belastingbesparing, waardoor meer kan worden toegewezen aan de goede vriend, terwijl ook het goede doel erop vooruitgaat dankzij de gift in het testament.
Een duolegaat vergt wel rekenwerk (zie voorbeeld). Het komt erop aan de som die u wilt nalaten zo te verdelen tussen de goede vriend en het goede doel dat ze er beide voordeel uithalen. Voor de neef houdt dat in dat hij meer moet krijgen dan hij zou overhouden na de betaling van de erfbelasting als hij het volledige bedrag zou erven zonder duolegaat. Het bedrag dat het goede doel ontvangt, moet groot genoeg zijn om de hele administratie van de erfenisaangifte op zich te nemen en er toch iets aan over te houden.
Op dat laatste vlak laten duolegaten wel eens een wrange nasmaak na. Het gebeurt dat de gift aan het goede doel louter wordt ingezet om de erfbelasting voor de neef of de goede vriend maximaal te beperken. Diependaele: ‘Het duolegaat was uitgegroeid tot een techniek van pure fiscale planning, wat indruist tegen de geest van het systeem. Dus gaat het duolegaat in zijn huidige vorm midden volgend jaar op de schop. Het blijft op zich bestaan, maar we lichten het element van de fiscale planning eruit.’ (zie voorbeeld)
Om te vermijden dat goede doelen door de aanpassing aan het duolegaat hun inkomsten uit giften zien opdrogen, schrapt Vlaanderen vanaf juli 2021 de erfbelasting voor goede doelen. ‘In ruil verlagen we niet enkel de erfbelasting van 8,5 procent naar 0 procent, maar ook de schenkingsbelasting gaat van 5,5 naar 0 procent’, kondigt Diependaele aan. ‘Daardoor gaat vanaf midden volgend jaar elke eurocent naar het goede doel zelf. Dat is een goede zaak, zowel voor de goede doelen als voor de Vlamingen die oprechte bedoelingen hebben als ze nalaten of schenken aan goede doelen, waar ze vaak emotioneel bij betrokken zijn.’ Deze schrapping werd al doorgesproken met het notariaat en met onder andere de Koning Boudewijn Stichting.
Vriendenerfenis
Ook voor de goede vriend en neef komt er een compensatie voor het wegvallen van het duolegaat in zijn huidige vorm. Met een vriendenerfenis wordt het mogelijk tot 15.000 euro fiscaal voordelig na te laten aan een ver familielid of een vriend. Eerder was sprake van een plafond van 12.500 euro. Maar de Vlaamse regering besliste last minute dat op te trekken naar 15.000 euro. Er zal geen 25 maar 3 procent erfbelasting verschuldigd zijn, wat een maximale besparing van 3.300 euro oplevert. Die 15.000 euro kan verdeeld worden over meerdere vrienden.
Duolegaat vergt complex rekenwerk
Ik heb een erfenis van 500.000 euro die ik wil nalaten aan mijn neef. Wijs ik die in mijn testament rechtstreeks toe aan mijn neef, dan betaalt hij daar 260.500 euro erfbelasting op, waardoor hij netto 239.500 euro overhoudt van deze erfenis.
Wat is de impact als ik in mijn testament met een duolegaat werk?
Stel dat ik 500.000 euro nalaat aan een vzw met de verplichting 300.000 euro aan mijn neef te betalen, alsook diens erfbelasting.
1. Tot juli 2021: voor de wijziging
A. Erfdeel neef = 300.000 euro
Totale erfbelasting neef: 0 euro, want de vzw moet die betalen.
B. Erfdeel vzw = 200.000 euro
Erfbelasting van 8,5% op deel vzw van 200.000 euro, te betalen door vzw = 17.000 euro
Erfbelasting op deel neef van 300.000 euro, te betalen door de vzw = 150.500 euro
Totaal verschuldigde erfbelasting = 167.500 euro
Netto houdt de vzw 200.000 euro – 167.500 euro over = 32.500 euro
> Door het duolegaat ligt de te betalen erfbelasting 93.000 euro lager (167.500 euro in plaats van 260.500 euro).
> De vzw ontvangt 32.500 euro, de neef 300.000 euro, waardoor hij 60.500 euro beter af is dan zonder duolegaat.
2. Vanaf juli 2021: na de wijziging
A. Erfdeel neef = 300.000 euro
Totale erfbelasting neef = 0 euro, want de vzw moet die betalen
B. Erfdeel vzw = 200.000 euro
Erfbelasting van 0% op deel vzw van 200.000 euro, te betalen door vzw = 0 euro
Erfbelasting op deel neef van 300.000 euro, te betalen door de vzw = exact evenveel als wanneer mijn neef alles rechtstreeks had gekregen (zonder duolegaat) = 260.500 euro
> Probleem: het erfdeel van de vzw is slechts 200.000 euro, onvoldoende om die erfbelasting van 260.500 euro te betalen
> De vzw zal het legaat weigeren
Stel dat ik 500.000 euro nalaat aan de vzw met de verplichting niet 300.000 euro maar 200.000 euro aan mijn neef te betalen én ook de erfbelasting van mijn neef te betalen.
A. Erfdeel neef = 200.000 euro
Totale erfbelasting neef = 0 euro, want de vzw moet die betalen.
B. Erfdeel vzw = 300.000 euro
Het duolegaat was uitgegroeid tot een techniek van pure fiscale planning, wat indruist tegen de geest van het systeem.
De erfbelasting die de neef zou moeten betalen als hij zonder duolegaat 200.000 euro erft, bedraagt 95.500 euro.
De vzw zal die erfbelasting betalen want dat staat zo in het duolegaat.
Maar daar blijft het niet bij. De erfbelasting die de vzw voor de neef betaalt, wordt voortaan beschouwd als een nettolegaat (= na afhouding erfbelasting) door de vzw aan de neef.
Tegen een belastingtarief van 55 procent komt een nettolegaat (na belastingen) van 95.500 euro overeen met een brutobedrag (voor belastingen) van 212.222 euro.
Om te berekenen hoeveel erfbelasting de vzw voor rekening van de neef moet betalen, wordt dat brutolegaat bij het erfdeel (200.000 euro) van de neef geteld. Concreet wordt dat deel van erfbelasting dus berekend op 200.000 + 212.222 = 412.222 euro.
> Totaal te betalen door de vzw op deel neef = 212.222 euro
Van de 300.000 euro houdt de vzw na betaling van de 212.222 euro erfbelasting op rekening van de neef 87.778 euro over. Daarop betaalt de vzw 0 procent belastingen.
> De vzw ontvangt 87.778 euro en de neef 200.000 euro.
Zodra de federale regering de kaasroute sluit, waardoor belastingvrij schenken via een buitenlandse notaris niet meer mogelijk is, zal de Vlaamse regering de geplande verlenging van de verdachte periode voor hand- en bankgiften van drie naar vier jaar intrekken. Dat verzekert Vlaams minister van Financiën Matthias Diependaele.
Wie via een Belgische notaris schenkt, moet schenkbelasting betalen omdat die notaris de schenking moet registreren. Wie vastgoed schenkt, kan daar niet onderuit. Voor roerende goederen bestaan wel wettelijke ontsnappingsroutes. U kunt werken met een eenvoudige hand- of bankgift of u kunt een buitenlandse notaris inschakelen. Die zijn tot nu niet verplicht de akte in België te registreren.
Na een hand- of bankgift of na een bezoek aan een Nederlandse notaris volgen nog drie spannende jaren. Want als u binnen drie jaar overlijdt, moet de begiftigde er alsnog erfbelasting op betalen. Die ‘verdachte periode’ werd ingevoerd om te vermijden dat mensen op hun sterfbed nog snel hun hele vermogen belastingvrij zouden wegschenken enkel en alleen om de erfbelasting te vermijden.
In het Vlaams regeerakkoord was vastgelegd die verdachte periode te verlengen van drie naar vier jaar. ‘Met die verlenging viseerden we niet zozeer de hand- en bankgiften, maar vooral de gecontesteerde kaasroute, waarbij een buitenlandse, veelal Nederlandse notaris wordt ingeschakeld om de schenkbelasting te ontlopen. De federale overheid heeft een initiatief genomen om de kaasroute vanaf 1 december te sluiten. Zodra die wet er is, is de verlenging tot vier jaar niet meer opportuun’, verklaart Diependaele. Dat betekent dat wie via een hand- of bankgift schenkt, vanaf dan geen vier maar drie jaar in leven moet blijven.
