‘We moeten het eens op papier zetten.’ Vaak is de intentie er wel om een testament op te stellen of een schenking te doen, maar schuiven mensen het op de lange baan. Tot het noodlot toeslaat: een ongeval of een terminale ziekte kan iemand ertoe dwingen nog snel een regeling uit te werken of bij te sturen.
‘Dat is altijd mogelijk zolang iemand bekwaam en bewust is’, zegt Carol Bohyn, de woordvoerder van Notaris.be. ‘Het gebeurt regelmatig dat op het sterfbed een testament of een huwelijkscontract wordt gewijzigd. Occasioneel doet iemand nog een schenking.’ Een huwelijkscontract of een testament wijzigen kan vrij snel. ‘De notaris gaat ter plaatse met de documenten’, zegt Bohyn.
Testament
Zolang u gezond van geest bent, is het perfect mogelijk op het sterfbed een nieuw testament op te stellen. Daarmee zet u de verdeling van uw bezittingen na het overlijden op papier. Het notarieel testament is de veiligste optie. ‘Het testament wordt gedicteerd aan de notaris. Zodra dat in aanwezigheid van de notaris en twee getuigen of een bijkomende notaris is ondertekend, is de laatste wilsbeschikking een feit’, zegt Bohyn. ‘Is iemands fysieke toestand zo slecht dat hij niet meer kan tekenen, dan kunnen de getuigen in de plaats van de opsteller van het testament tekenen.’ Een notarieel testament kan niet als iemand niet kan spreken omdat hij kunstmatige beademing krijgt. Wie niet meer kan spreken maar fysiek wel nog in staat is om te schrijven, kan een eigenhandig testament opstellen.
‘Wie niet meer kan schrijven en niet meer kan spreken, kan geen testament meer opstellen. Een testament is altijd persoonlijk, waardoor u iemand anders geen volmacht kunt geven om er een op te stellen’, zegt Bohyn. Ook een zorgvolmacht (zie kader) biedt geen soelaas.
Schenking
Om erfbelasting - die betaald wordt op een erfenis - te vermijden wordt vaak gewerkt met een schenking tijdens het leven. Een hand- of bankgift kan belastingvrij, maar de schenker moet dan wel nog drie jaar leven na de schenking. Zo niet is alsnog erfbelasting verschuldigd.
Bij planningen in extremis gaan schenkingen dus met schenkbelasting gepaard. Daarmee is wel definitief met de fiscus afgerekend: er moet nooit meer erfbelasting worden. Zeker voor mensen die alleen verre of geen familie nalaten, kan dat een belangrijke belastingbesparing opleveren. Op een schenking van roerende goederen tussen andere personen dan de partner en kinderen moet 7 procent schenkbelasting betaald worden, op vastgoed tussen 10 en 40 procent. Dat is aanzienlijk minder dan de erfbelasting, waarvan de tarieven gaan van 25 tot 55 procent.
Wilt u in extremis nog kunnen schenken, zelfs als u dement bent of in coma raakt? Dat kan, maar dan moet u vooraf een zorgvolmacht opgesteld hebben. Daarmee kunt u een of meerdere personen aanduiden - in het vakjargon lasthebbers - die uw geldzaken beheren op de dag dat u daartoe niet meer in staat bent. Dat kan gaan over de eenvoudige betaling van facturen of het regelen van uw courante bankzaken, maar evengoed over grotere transacties zoals een schenking. ‘In de zorgvolmacht kunt u de modaliteiten van de schenking concreet maken: aan wie moet wat in welke verhouding worden geschonken, met daar eventueel voorwaarden aan gekoppeld. Meestal wordt in de mogelijkheid voorzien om aan de kinderen of eventueel de kleinkinderen in gelijke delen te schenken’, zegt Carol Bohyn, de woordvoerder van Notaris.be.
De volmacht gaat doorgaans naar de partner of de kinderen. Hou in het achterhoofd dat een kind met een volmacht niet aan zichzelf kan schenken. Daarom voorziet u in de zorgvolmacht het best ook in een lasthebber ad hoc.
‘Hoe snel een geregistreerde schenking kan, hangt af van het geschonken goed. Een schenking van geld valt in enkele uren of dagen te regelen, maar de schenking van vastgoed kan nooit sneller dan in een maand’, zegt Bohyn.
Voor de schenking van roerende goederen zoals geld, juwelen en kunst volstaat het doorgaans dat de notaris aan het sterfbed komt. ‘Zodra de schenkingsakte in de aanwezigheid van de notaris is getekend, is de schenking een feit. Zelfs als de schenker kort nadien zijn laatste adem laat. Ook al worden de schenkingsrechten pas na het overlijden betaald, toch is nooit erfbelasting verschuldigd’, zegt Bohyn.
Vooraleer u een aandelenportefeuille kunt schenken, moet er wel een overzicht van een financiële instelling zijn. Met een bankgift wordt het geld letterlijk van de ene rekening naar de andere overgeschreven. ‘Wie een bankgift zonder notariële akte doet, moet de schenking voor het overlijden laten registreren. Dat kan alleen tijdens de openingsuren van het registratiekantoor’, zegt Bohyn.
Voor vastgoed kan worden geschonken, moeten een aantal administratieve opzoekingen gebeuren. Zo zijn een bodemattest, een hypothecair getuigschrift en fiscale opzoekingen nodig. ‘Die opzoekingen nemen minstens zo’n vier, maar meestal tot zo’n acht weken in beslag. Sommige documenten hebben bovendien maar een beperkte geldigheid. Sommige zijn twee of drie maanden geldig, andere een jaar’, zegt Bohyn.
