De Senaatscommissie Justitie stemde gisteren unaniem in met een hervorming van het erfenisrecht. Dat stamt grotendeels nog uit de tijd van Napoleon, maar krijgt nu een opfrisbeurt. De tekst moet nog naar de plenaire zitting van de Senaat en daarna naar de Kamer. Maar aangezien gisteren in de Senaatscommissie voor Justitie geen enkele partij tegen stemde, verwacht Martine Taelman (Open VLD), die het wetsvoorstel indiende, geen grote problemen meer.
De vernieuwing met wellicht de grootste impact wordt de erfenissprong. Die was ten tijde van Napoleon niet voorzien, al was het maar omdat de meeste mensen in die tijd niet lang leefden. Pas lang na Napoleon, rond 1900, overschreed de gemiddelde leeftijd in België de kaap van vijftig jaar. Nu leven we veel langer en erven veel mensen pas van hun ouders nadat ze zelf al op pensioen zijn en hun gezinswoning hebben afbetaald. Sommigen willen daarom de erfenis een generatie laten ‘springen’. De kleinkinderen erven daardoor rechtstreeks van de grootouders. Dat wordt in het wetsvoorstel gemakkelijker.
Kinderen moeten verwerpen
Concreet voorziet het wetsvoorstel in de mogelijkheid dat kleinkinderen de plaats innemen van hun ouders wanneer die de erfenis verwerpen. Stel dat een vader 2 zonen heeft, die elk ook 2 zonen hebben. Bij het overlijden van de (groot)vader, oordeelt een van beide zonen dat hij de erfenis niet nodig heeft omdat hij zelf al voldoende vermogen heeft opgebouwd. In plaats daarvan wil hij de erfenis verwerpen, ten voordele van zijn 2 zonen.
'Onder de huidige wetgeving is dat geen optie. Het erfdeel van de verwerpende zoon zal immers toekomen aan zijn broer. Het kleinkind kan de plaats van het verwerpende kind niet innemen', legt Ann Maelfait, advocate bij Rivus uit. 'Het goedgekeurde wetsvoorstel zal hier verandering in brengen. Voortaan zullen afstammelingen de plaats kunnen innemen van een verwerpende erfgenaam.'
Hierdoor wordt het toepassingsgebied van de 'generation skip' gevoelig uitgebreid, oordeelt Maelfait. 'Momenteel is dat enkel mogelijk door een testament op te stellen waarin de grootvader zijn kleinkind aanduidt als (een van de) begunstigde(n) van zijn erfenis. Nadeel daarvan is dat men in een testament beperkt is tot het zogenaamde beschikbare deel van de erfenis. De wettelijk beschermde erfrechten van de kinderen mag men niet uithollen.'
Een nadeel van het voorliggende wetsvoorstel is dan weer dat kinderen de erfenis moeten verwerpen ten voordele van de kleinkinderen. Die keuze kunnen ze pas maken na het overlijden van de grootouder. De grootouders heeft tijdens zijn leven dus geen zekerheid dat de erfenis wel degelijk rechtstreeks bij zijn kleinkinderen belandt.
Nog een stap verder?
Senatrice Taelman had nochtans gehoopt met de hervorming van het erfrecht nog een stap verder te kunnen gaan en de mogelijkheid in te voeren voor ouders en kinderen om een erfenisovereenkomst te sluiten. Dat is bijvoorbeeld ook van belang als een van de kinderen gehandicapt is en ook na de dood van de ouders bijstand nodig heeft.
De tweede grote nieuwigheid gaat over de ‘onwaardigheid’ om te erven. Wie bijvoorbeeld zijn ouders vermoordt, is volgens de oude wetgeving ‘onwaardig’ om van hen te erven. Dat blijft zo, maar er komen meer gevallen waarin iemand ‘onwaardig’ kan worden. Ook slagen en verwondingen zullen bijvoorbeeld in aanmerking komen.
Andere regels zijn aangepast om pijnlijke erfeniskwesties bij familiedrama’s te vermijden. Wanneer iemand zijn echtgenote vermoordt, en daarna zelfmoord pleegt, erven de familieleden van de vrouw vandaag niets. Dat verandert.
Gemiste kans?
Ann Maelfait vindt het jammer dat de hervorming de reserve van de kinderen niet beperkt. 'Maar al te vaak krijgen wij in de praktijk de vraag om kinderen – om uiteenlopende redenen - te onterven. Het gebrek aan ontervingsmogelijkheid wordt als een lacune in de wet ervaren. Is het moreel aanvaardbaar dat ouders kinderen die niet meer naar hen omkijken en hen beledigen, niet kunnen onterven? Verantwoordt enkel een daad die de dood tot gevolg heeft een onwaardigheid om te erven?' vraag zij zich af.
LEES OOK: 7 manieren om uw kind te onterven
