Zijn thuisbatterijen de investering waard?

Om u over de streep te trekken om zo’n dure batterij te kopen besliste de Vlaamse regering vorige week een premie toe te kennen voor de installatie van thuisbatterijen. De toelage, die nog een advies van de Raad van State moet krijgen, is ten vroegste op 1 augustus beschikbaar en bedraagt zo’n 2.000 euro voor een standaardtoestel van 8.000 euro, klinkt het. Een overzicht van de voorwaarden van de premie, het nut van een thuisbatterij en de rendabiliteit.

Welke zijn de voorwaarden voor de premie?

U moet overstappen van een terugdraaiende teller naar een digitale meter. De uitrol van de digitale meter begint op 1 juli, maar wie nog niet direct aan de beurt komt en toch al een batterijpremie aanvraagt, krijgt de kosten voor de installatie van een digitale meter vergoed.

De premie is ook alleen van toepassing voor milieuvriendelijke batterijen, bijvoorbeeld op basis van lithiumtechnologie. Loodbatterijen zijn uitgesloten. De batterij moet ook geplaatst worden door een erkend installateur. U kunt de premie aanvragen bij het departement Omgeving.

Hoe werkt een thuisbatterij?

Normaal gezien wordt een thuisbatterij in combinatie met zonnepanelen gebruikt. De batterij slaat de stroom op die uw zonnepanelen produceren, maar die u niet onmiddellijk verbruikt. Wanneer uw zonnepanelen niet voldoende produceren om het verbruik te dekken, wordt de opgeslagen elektriciteit uit de batterij gebruikt. Pas als de batterij leeg is, zal stroom van het net worden gehaald.

Hebt u al zonnepanelen en wilt u een thuisbatterij installeren, dan hebt u ook extra apparatuur nodig. Zonnepanelen produceren gelijkstroom, die uw omvormer omzet naar wisselstroom. De omvormer kan de wisselstroom in verschillende richtingen sturen: naar de stroominstallatie van het huis voor onmiddellijk gebruik, naar de batterij voor later gebruik of injecteren in het net. Maar de omvormer van uw zonnepanelen werkt maar in één richting. Uw batterij daarentegen moet kunnen op- en ontladen.

Daarom hebt u een extra omvormer nodig, of kunt u ervoor kiezen uw bestaande omvormer te vervangen door één hybride toestel. Als de batterij samen met de zonnepanelen wordt geïnstalleerd, kunt u gaan voor een gecombineerde omvormer die zowel voor de zonnepanelen als voor de batterij werkt.

Waarom is een thuisbatterij interessant?

Het probleem met zonnepanelen is dat ze vooral elektriciteit opwekken als we niet thuis zijn, terwijl we net ’s ochtends en vooral ’s avonds energie verbruiken. De opgewekte, niet-gebruikte elektriciteit wordt aan het distributienet geleverd en op andere momenten weer van het net afgenomen.

Volgens professor Jan Desmet (UGent) gebruikt een eigenaar van zonnepanelen gemiddeld 30 procent van de opgewekte energie onmiddellijk. De rest wordt in het distributienet geïnjecteerd. Met een thuisbatterij kan zowat 70 tot 80 procent van de zonneproductie rechtstreeks worden gebruikt.

‘Om maximaal rendement te halen uit uw thuisbatterij moet u ook rekening houden met verbeteringen in uw verbruikspatroon,’ zegt Mark Van Hamme, woordvoerder van de energieleverancier Eneco. ‘Hoe meer energie u van uw zonnepanelen kunt gebruiken, hoe minder u nog van het net moet halen, en hoe sneller dus uw terugverdientijd.’

Hoeveel kost een thuisbatterij?

Thuisbatterijen torsen een fors prijskaartje. Een doorsneebatterij voor thuisgebruik kost ongeveer 8.000 euro voor een capaciteit van 8 kilowattuur (kWh). De opslagcapaciteit van batterijen gaat momenteel tot 14 kWh, maar zo’n exemplaar kost al snel 10.000 euro. Ook de btw beïnvloedt de prijs. Voor de installatie in een nieuwbouw gaat het om 21 procent, terwijl dat voor de plaatsing in een huis ouder dan tien jaar 6 procent is.

Gaan alle batterijen even lang mee?

U mag zich niet alleen door de prijs van een batterij laten leiden. Het is belangrijker te kijken naar de levelised cost of storage (LCOS). Dat is de gemiddelde prijs van een installatie per opgeslagen kWh. De LCOS hangt af van het aantal keren dat de batterij kan opladen en ontladen. Dat betekent dat een goedkope batterij die maar 1.000 cycli kan doen vaak een hogere LCOS heeft dan een duurdere batterij die 5.000 tot 10.000 cycli kan halen. De huidige modellen hebben een gemiddelde levensduur van 2.800 tot 10.000 cycli.

Hoeveel elektriciteit kan ik opslaan?

Met een volledig opgeladen batterij kunt u ongeveer voor een etmaal het verbruik van een doorsneegezin afdekken, tenminste als de capaciteit goed is afgestemd op uw verbruik. In de zomer energie hamsteren voor de winter is dus niet mogelijk. ‘Helemaal off grid gaan is praktisch niet haalbaar,’ zegt Pieter Gysel, specialist zonnepanelen en thuisbatterijen van Eneco. ‘In de winter zult u normaal gezien een beroep moeten doen op het net.’

Welke capaciteit moet mijn batterij hebben?

De thuisbatterijen van vandaag gaan van 3 tot 14 kWh. Hoeveel capaciteit u nodig hebt, hangt vooral af van het elektriciteitsverbruik en de grootte van de zonnepaneleninstallatie. Met andere woorden: er moet een evenwicht zijn tussen de productie, het verbruik en de opslag van stroom. Als uw batterij helemaal vol raakt - als u bijvoorbeeld met vakantie bent -, wordt de energie die uw zonnepanelen genereren in het net geïnjecteerd.

Hebben de batterijen een vergelijkbare kwaliteit?

Nee. De beste batterijen op de markt hebben een rendement van 95 procent, de minst performante een van 70 procent. Dat betekent dat u in het laatste geval 30 procent van de opgeslagen energie verliest.

‘Hou er ook rekening mee dat de capaciteit van uw batterij tegen het einde van de levensduur vermindert tot 60 à 70 procent van de oorspronkelijke waarde. Afhankelijk van de soort gaan batterijen 12 tot 15 jaar mee’, zegt Hellen Smeets, de woordvoerder van Engie Electrabel. Bovendien zijn er batterijen die sneller verhitten dan andere. Exemplaren waarvan de koeling minder goed is afgesteld, hebben een kortere levensduur.

Is een thuisbatterij rendabel?

Van zonnepanelen weten we dat ze in Vlaanderen een terugverdientijd van zo’n zeven tot tien jaar hebben. Doorgaans gaan ze 25 tot 30 jaar mee, waardoor het rendement behoorlijk is. Voor thuisbatterijen is de situatie anders.

Tegen de huidige prijzen voor thuisbatterijen is het onmogelijk ze rendabel te maken. Om een inschatting van de kosten en baten te maken moeten we eerst even terug naar het begrip prosumententarief. Dat is het forfaitaire tarief dat zonnepaneleneigenaars met een terugdraaiende teller betalen voor het gebruik van het distributienet. Prosument is een samentrekking van de woorden producent en consument, omdat u zowel energie produceert als consumeert.

Wie voor 2021 zonnepanelen installeert, kan er bij de uitrol van de slimme meter voor kiezen nog 15 jaar de terugdraaiende meter met het prosumententarief te gebruiken. Ook bent u vrij over te stappen naar een nieuw systeem, dat sowieso geldt voor installaties na 2021. In dat systeem worden de netkosten en energietaksen gebaseerd op de reële stroomafname van het net.

De berekening op basis van het gebruik kan, afhankelijk van verschillende factoren, iets hoger of lager uitvallen dan het forfaitaire prosumententarief, maar zal van dezelfde grootteorde zijn. Het nieuwe systeem kan vooral interessant zijn voor prosumenten met een hoog verbruik van de energie die hun zonnepanelen opwekken. Zij maken weinig gebruik van het distributienet.

Het prosumententarief is afhankelijk van het maximale vermogen van uw omvormers en het tarief dat uw netbeheerder hanteert. Voor een installatie van ongeveer 5 kWp (15 tot 18 zonnepanelen), goed voor een productie van 4.700 kWh per jaar, komt het jaarlijks te betalen bedrag gemiddeld op 450 euro uit.

Stel dat u een batterij toevoegt met een opslagcapaciteit van 8 kWh. Die kost ongeveer 8.000 euro en houdt het 12 à 15 jaar uit. Zelfs als u elk jaar de 450 euro van het prosumententarief kunt uitsparen, is de batterij over die periode nog niet terugverdiend. En in de praktijk zal u zo goed als nooit het volle bedrag van het prosumententarief uitsparen. Het is vrij uitzonderlijk dat u de energie die uw zonnepanelen opwekken voor 100 procent onmiddellijk kunt gebruiken. Typisch verhoogt het eigen verbruik dankzij een grote batterij van zo’n 30 procent naar 70 tot 80 procent.

In dat geval wordt het interessant over te schakelen op het tarief op basis van de werkelijke afname. U betaalt dan geen 450 euro prosumententarief meer, maar netkosten en energietaksen op uw volledig afgenomen elektriciteit. ‘Als we al die factoren meetellen, levert een thuisbatterij gemiddeld een besparing van zo’n 200 euro per jaar op. Met een sterk verhoogd eigen verbruik kan dat oplopen tot 350 euro’, zegt Smeets. ‘Het is duidelijk dat de batterij zichzelf niet zal terugverdienen.’

‘Maar bij de installatie van een thuisbatterij spelen nog andere zaken mee dan het terugverdienmodel’, zegt Gysel. ‘Batterijen worden ook als back-up gebruikt bij een stroompanne. Toen vorig jaar sprake was van een afschakelplan bij een elektriciteitstekort, kregen we zichtbaar meer offerteaanvragen voor thuisbatterijen.’

Maakt de Vlaamse premie een thuisbatterij rendabel?

De premie zal 250 euro per kilowattuur capaciteit bedragen met een maximum van 3.200 euro per aansluitingspunt. Een batterij van 8.000 euro met een capaciteit van 8 kWh levert een premie van 2.000 euro op. ‘Dat maakt het al een stuk interessanter om een batterij te kopen, al wordt het voorlopig nog niet volledig rendabel,’ stelt Smeets. ‘De premie is vooral een mooi duwtje in de rug met het oog op de toekomst. We zullen meer flexibiliteit en stockageopties nodig hebben om de onderbrekingen in de productie van hernieuwbare energie op te vangen.’

De hoogte van de premie kan wel nog zakken. Voorlopig is de Vlaamse premie verkrijgbaar tot eind 2020. Bovendien is de subsidiepot beperkt tot 5 miljoen euro, goed om zo’n 2.500 batterijsystemen te ondersteunen tegen een gemiddelde premie van 2.000 euro voor een referentiebatterijsysteem van 8 kWh. De minister heeft de mogelijkheid de premie te verlagen als uit een tussentijdse controle vanaf 1 augustus blijkt dat het in de begroting beschikbare budget al voor 50 procent is opgebruikt.

Heeft een thuisbatterij zonder zonnepanelen zin?

Wie een thuisbatterij zonder zonnepanelen gebruikt, doet dat meestal om noodcapaciteit aan te leggen voor tijdens een stroomonderbreking. Ook kunt u in de daluren stroom van het net opladen tegen het goedkopere nachttarief, om die overdag te gebruiken. Maar veel zin heeft dat niet, omdat het een beperkte besparing oplevert die de kostprijs van de batterij nooit kan terugverdienen. Volgens een berekening van Engie Electrabel kan een gemiddeld gezin zonder zonnepanelen en met een thuisbatterij zo’n 100 euro per jaar op stroom besparen.