Wikifin.be, de opleidingstak van de financiële waakhond FSMA, polste in januari van dit jaar bij 1.000 mensen naar hun leengedrag. De enquête werd gedaan naar aanleiding van 'De Week van het Geld' die deze week loopt in samenwerking met De Tijd en Radio 2. Uit de rondvraag blijkt dat 66 procent van de Belgen ooit een lening afsloot. Bij Belgen met een hoog gezinsinkomen (3.001 euro en meer) is dat zelfs 79 procent.
Gemiddeld betaalt de Belg 864 euro per maand af voor zijn leningen. Het grootste deel (62%) van de maandelijkse aflossingen gaat naar de hypothecaire lening. De auto- en motorlening komt op de tweede plaats met 23 procent. De rest is verdeeld over consumentenkredieten voor onder meer televisietoestellen, reizen en smartphones.
Lenen: voor wie al geld heeft
Uit de enquête wordt duidelijk dat lenen doorgaans iets is wat je doet als je geld hebt. Bij de hoge inkomensklasse heeft 71 procent een hypothecaire lening afgesloten, terwijl dat voor de gezinnen met een gemiddeld inkomen (1.750 tot 3.000 euro) 53 procent is en bij de lage inkomens (1.750 euro en minder) slechts 28 procent.
Opvallend is dat energieleningen, die in zekere zin bedoeld zijn om mensen met een lager inkomen de mogelijkheid te geven energiebesparende maatregelen te nemen, vooral gretig worden afgenomen door mensen met gemiddelde en hoge inkomens. Daar speelt in feite het mattheuseffect, het fenomeen dat de middenklasse beter de weg vindt naar sociale voordelen en diensten dan de sociaal zwakkeren en armen.
Afbetalingsproblemen
Van de gezinnen die een of meerdere leningen af moeten betalen, houdt het merendeel de maandelijkse sommen vrij goed in de hand. Overwegend bedragen de afbetalingen niet meer dan 30 tot 40 procent van het maandloon. Bij een minderheid gaat het over bedragen die 50 procent en meer bedragen. Het verbaast niet dat we in die categorie de meeste afbetalingsproblemen zien. Tot zo’n 30 procent van de ondervraagden zegt in het recente verleden problemen met afbetalingen te hebben gehad.
Van jongsaf
Uit de enquête blijkt ook dat lenen er bij de Belgen van vrij jong in zit.
Gemiddeld gesproken sluit de Belg een eerste lening af tussen 24 en 32 jaar. Het begint rond 25 jaar met een lening om op vakantie te gaan. Ongeveer de helft van de ondervraagde personen sloot gemiddeld rond 29 jaar een hypothecair krediet af en de autolening komt iets later op 31 jaar. Energieleningen zijn dan weer vooral een zaak van 40-plussers die hun woning willen opwaarderen met extra isolatie en zonnepanelen.
Uit de enquête wordt ook duidelijk dat slechts een kleine minderheid van de ondervraagden bereid is voor alles te lenen. Krediet voor een eigen woning wordt met 53 procent het meest in overweging genomen. Autoleningen behoren voor 43 procent van de steekproef tot de mogelijkheden en om bepaalde investeringen te doen wil nog 32 procent naar een lening grijpen. Lenen voor juwelen, schoolmateriaal, kleding en voeding is voor de meesten een brug te ver.
Bepaalde vormen van krediet zien de respondenten niet als krediet. Het gebruik van een kredietopening die aan een kredietkaart van een elektroketen of supermarkt verbonden is, ervaart 68 procent van de mensen niet als een krediet. Ook de aankoop op afbetaling van een smartphone met een abonnement is voor 63 procent van de ondervraagden niet lenen.
'Het verraste ons dat heel wat van de ondervraagden aangaven bepaalde kredietvormen niet als een krediet te herkennen of te beschouwen', zegt FSMA-voorzitter Jean-Paul Servais. 'Dat geeft een duidelijk signaal dat er zeker nog werk is op het vlak van financiële educatie voor Wikifin.be. Los van het herkennen van een krediet, rijst ook de vraag of er voldoende bewustzijn is over de kostprijs van die verborgen kredieten. Want die lopen op, zeker als het misloopt bij de terugbetalingen.'
Er is zeker nog werk op het vlak van financiële educatie als je ziet dat heel wat ondervraagden aangaven bepaalde kredietvormen niet als een krediet te herkennen of te beschouwen.
Bank en familie
De Belg gaat in eerste instantie - in 67 procent van de gevallen - nog altijd naar zijn bank om een lening af te sluiten. Leningen die in de winkel bij een aankoop worden voorgesteld, komen met 17 procent op de tweede plaats. Ook de familie is niet onbelangrijk als geld moet worden geleend. Zo’n 13 procent van de ondervraagden denkt aan zijn familie als de financiële middelen moeten worden aangevuld.
Die familie is overigens met 26 procent ook een belangrijke toevlucht als het misloopt bij de terugbetaling van een lening. Voor jongere mensen - tussen 18 en 35 jaar - is in 44 procent van de gevallen de familie de reddingsboei bij uitstek.
'De Week van het Geld' loopt van 12 tot 18 maart. Naar aanleiding daarvan besteedt De Tijd op de website en in de krant deze week extra aandacht aan de Belg en zijn leningen.
