Wie op zoek is naar een blijvende herinnering aan het WK hoeft zich niet te beperken tot een Belgische vlag of een T-shirt van de Rode Duivels. Voor het eerst is er een officiële euromunt ter ere van het Belgische voetbalteam. De munt, met een betaalwaarde van 2,50 euro in een coincardverpakking, kost 10 euro. Is zo’n herdenkingsmunt een goede investering?
‘Als België het WK gewonnen had, was er interesse uit de hele wereld geweest en kon de prijs stijgen’, zegt Lea Vandenbruwaene, muntexperte en zaakvoerder van Fleur de Coin. ‘Maar je moet beseffen dat de markt voor herdenkingsmunten vaak tijdelijk is en de prijzen na verloop van tijd dalen. Wie op zoek is naar een blijvende waarde, richt zich beter op oude munten. Vaak zijn die ondergewaardeerd, door de tanende interesse voor de numismatiek.’
De voorbije twintig jaar is het aantal verzamelaars in Vlaanderen van zo’n 10.000 naar 2.000 à 3.000 terugvallen. Dat komt omdat muntverzamelaars steeds ouder worden en hun kinderen vaak niet meer geïnteresseerd zijn, met verkoopdruk tot gevolg. Toch zijn er nog steeds jonge, nieuwe verzamelaars. Ze zijn meestal zeer gedreven en informeren zich goed over de kwaliteit, de prijs en de achtergrondgeschiedenis.
Vandenbruwaene geeft een aantal tips voor wie een collectie heeft, krijgt of wil uitbouwen.
Waarde bepalen
Een gouden of zilveren munt heeft altijd minstens de waarde van het edelmetaal. Een stuk van 5 frank Leopold I is goed voor 11 à 12 euro zilver. Dat biedt beginnende verzamelaars een houvast. Een aantal factoren kan de waarde doen stijgen.
1. Kwaliteit. De staat van bewaring is cruciaal voor de waarde. Een muntstuk dat de geschiedenis ongeschonden is doorgeraakt, is veel meer waard dan een zwaar gehavende munt. Als verzamelaar is het niet makkelijk de kwaliteit in te schatten. Het is precisiewerk, waarbij hij het best met een loep zoekt naar beschadigingen en slijtage. Het minste krasje op de rand of slijtage op de baard van de afgebeelde koning vermindert de waarde.
Hoe recenter het stuk, hoe beter de kwaliteit moet zijn. Recentere stukken zijn machinaal vervaardigd en hebben veel meer detail. Voor munten die nog met de hand geslagen zijn, is perfectie zo goed als onmogelijk. Het is onverstandig munten te poetsen, met elke poetsbeurt gaat een beetje van de waarde verloren.
Het belang van kwaliteit kan geïllustreerd worden door de talrijke vondsten van koperen muntjes uit de 16de tot 18de eeuw: oorden, duiten, mijten. Ze werden in grote hoeveelheden geslagen voor de dagelijkse kleinhandel. Veel zeldzamer zijn de grotere zilveren patagons of kruisdaalders en de dukatons, die wellicht voor grotere geldtransacties dienden. De koperen muntjes die je in de grond vindt, zijn meestal niet zeldzaam en vaak zodanig verweerd en onleesbaar dat ze nauwelijks iets waard zijn. Mooie, goed bewaarde exemplaren zijn schaars en kosten snel 100 tot 200 euro.
2. Zeldzaamheid. Of een munt al dan niet zeldzaam is, hangt in de eerste plaats van het slagaantal af. Dat is altijd relatief. Voor een euromunt lijkt een uitgifte van 500.000 stukken niet veel, maar van de schelling uit de regeerperiode van Albrecht en Isabella werden er soms maar 20.000 per jaar gemaakt. Sommige jaartallen zijn, afhankelijk van de kwaliteit, 25 tot 100 euro waard.
Oude munten namen in waarde toe, terwijl recentere Belgische munten stagneerden of in waarde daalden.
Nieuwe ontdekkingen van een uitzonderlijke munt laten zich onmiddellijk voelen in de prijs. De ‘Gouden Leeuw’, een munt uit de Brabantse omwenteling van 1790, was lange tijd heel schaars. Maar plots kwamen her en der meerdere exemplaren tegelijk in de handel terecht. Geen grote hoeveelheden, maar genoeg om de prijs te doen zakken, van gemiddeld 8.000 naar 5.000 euro.
De zeldzaamheid wordt ook bepaald door de hoeveelheid munten die in de loop der jaren werden ingetrokken, bijvoorbeeld omdat er een nieuwe vorst was. Tijdens de Eerste Wereldoorlog was er een tekort aan zilver en koper en werd de metaalwaarde hoger dan de muntwaarde. De banken weigerden de spaargelden die massaal opgevraagd werden in muntstukken om te zetten en hielden ze in. De biljetten die in de plaats kwamen, genoten weinig vertrouwen en veel zilvermunten werden opgepot, verstopt en na de oorlog opnieuw bovengehaald om te laten smelten.
3. Populariteit. De muntenwereld ontsnapt niet aan de mode. Er zijn altijd munten die goed in de markt liggen, terwijl andere maar weinig verzamelaars bekoren. De oude munten tot 1800 worden steeds meer gegeerd, tot in de VS toe. Daardoor is hun waarde de jongste jaren sterk toegenomen, terwijl de recentere Belgische munten stagneerden of zelfs in waarde daalden. Om een goede belegging te doen moet een verzamelaar vooruitziend zijn. In een ideaal scenario koopt hij zeldzame munten op een moment dat er geen vraag naar is om ze te verkopen als ze in trek zijn.
Er zijn tal van voorbeelden van munten die jarenlang ondergewaardeerd waren en plots in trek zijn. Momenteel is er internationale interesse voor munten van de Belgische kolonie Congo en van de Zuidelijke Nederlanden tijdens de Spaanse en de Oostenrijkse Periode, met hogere prijzen tot gevolg. De grote zilverstukken zoals de patagons en dukatons zijn de voorbije 20 jaar zowat verdubbeld in prijs.
Een bijkomende factor is dat oude munten (vooral uit de periode voor 1600) vaak moeilijk leesbaar zijn. Het gotische schrift vraagt enige ervaring om te ontcijferen. Daarom zijn die munten moeilijk toegankelijk voor beginnende en onervaren verzamelaars en blijven ze vaak beperkt tot een select publiek.
Informatie vinden
Dankzij het internet is het veel makkelijker dan vroeger om aan informatie over een munt te raken. Het is niet steeds nodig om de juiste, vaak dure, boeken te kopen. Ook veilingresultaten zijn een goede indicatie voor de waarde.
Hoewel ze sterk in aantal zijn verminderd, zijn er in veel steden muntverzamelaarsverenigingen, met maandelijkse of tweewekelijkse vergaderingen. Daarin worden stukken geruild, geëxposeerd of tonen en bespreken verzamelaars hun aanwinsten bij pot en pint. De meeste verenigingen organiseren jaarlijks een grote beurs, waar handelaars en verzamelaars vanuit de hele wereld op afkomen. Sommige zijn groter dan andere, maar het is er altijd een drukte van ijverige verzamelaars op zoek naar een zeldzaamheid.
Vervalsingen herkennen
Elke verzamelaar moet vermijden in de val van vervalsingen te lopen. Hij moet op drie zaken letten.
1. Het gewicht. Vervalsingen hebben een lager of helemaal geen goud- of zilvergehalte. Ze zullen vaak iets minder wegen of dikker gemaakt zijn om toch het juiste gewicht te hebben.
2. Kwaliteit. Vervalsingen hebben vaak minder detail of er zijn foutjes omdat de gietvorm vaak niet zo fijn is afgewerkt. Ook dure munten van perfecte kwaliteit zijn verdacht. Van zeldzame Belgische munten zijn veel Chinese vervalsingen gemaakt.
3. Rand. Vaak zijn er foutjes of afwijkingen aan de rand. De kartelrand of tekst kan ontbreken of iets dikker, dunner, breder of smaller zijn dan normaal.
Verstandig verzamelen
Een collectie oude Belgische franken in een vergeten schuif is weinig waard. Ook wie er destijds een sport van maakte om reeksen euromunten van verschillende landen te verzamelen, moet niet verwachten dat die snel veel geld opleveren. Wie verstandig een muntcollectie wil opbouwen, moet het over een andere boeg gooien.
In eerste instantie moet hij goed nadenken over wat hij wil verzamelen. Een muntverzamelaar is vaak gebeten door de geschiedenis en het verhaal achter een munt. Hij kan beslissen munten van een land, een koning, een periode of een waarde te verzamelen. Daarna moet hij nadenken over hoe hij de verzameling gaat aanleggen. Zeker in een beginfase is het raadzaam met advies te kopen. Hij start het best eenvoudig en niet met de duurste munten. Dat verkleint niet alleen de kans op miskopen, maar ook het risico op vervalsingen. Kiezen voor kwaliteit en esthetiek is de boodschap.
Er zijn verschillende kanalen om munten te kopen: bij een andere verzamelaar, bij een gespecialiseerde munthandelaar, op veilingen of via (ruil)beurzen.
Een collectie erven
Wie niet thuis is in de wereld van de munten, kan de waarde het best laten schatten door een expert. Als hij de munten wil verkopen, vraagt hij het best meerdere schattingen. In de praktijk wordt een collectie meestal in haar geheel verkocht. Munten met een waarde vanaf 50 euro kunnen apart worden verkocht.
