De gevolgen van de Vlaamse startnota voor uw portemonnee

Wat staat in de nota?

‘In de erfbelasting voeren we een volledige vrijstelling in voor de langstlevende echtgenoten en wettelijk samenwonenden alsook voor de inwonende kinderen tot 18 jaar. We sluiten tegelijk een aantal mechanismen tot fiscale ontwijking af en we onderzoeken of we schenkingen kunnen stimuleren via het optrekken van de termijn voor het progressievoorbehoud in de erfbelasting.’

Wat is de situatie vandaag?

VRIJSTELLING - Op erfbelasting geldt voor de langstlevende partner een vrijstelling voor de gezinswoning en voor 50.000 euro aan roerende goederen (cash, auto, juwelen…). Voor een tweede woonst, of voor de roerende goederen boven 50.000 euro, geldt een progressieve belasting, die kan oplopen tot 27 procent.

Een voorbeeld. Een koppel heeft twee meerderjarige kinderen. Er is een gezinswoning van 300.000 euro en roerende goederen voor 200.000 euro, toebehorend aan de man. Stel dat de man in zijn testament zijn nalatenschap voor de helft aan zijn vrouw nalaat en voor de andere helft aan zijn kinderen. Als hij overlijdt, wordt de vrouw in principe belast op de helft en de twee kinderen op de andere helft. De vrouw is vrijgesteld op haar aandeel in de gezinswoning. Voor de roerende goederen betaalt ze 9 procent erfbelasting op haar deel boven 50.000 euro. In dit geval betaalt de vrouw 4.500 euro (9 procent van 50.000 euro) erfbelasting.

ONTWIJKING - Om ontwijkingstechnieken tegen te gaan valt de Vlaamse belastingdienst terug op de algemene antimisbruikbepaling die in 2012 het levenslicht zag. Op basis daarvan kan de belastingdienst oordelen dat een gunstige erfenis of schenking toch aan de normale belastingtarieven onderworpen wordt omdat de gebruikte techniek neerkomt op misbruik. ‘Maar in het verleden werd Vlabel al enkele keren teruggefloten door hoven en rechtbanken. Sommige gunstige verervings- en schenkingstechnieken blijven zo bestaan, zij het met wat rechtsonzekerheid’, zegt Nicolas Geelhand, advocaat van het kantoor Huber Crommen Geelhand Barbaix (HCGB).

PROGRESSIEVOORBEHOUD - Als iemand vastgoed schenkt, en de schenker overlijdt binnen drie jaar, dan wordt voor de vaststelling van de erfbelasting ook rekening gehouden met het vastgoed dat eerder werd geschonken, als het tenminste over dezelfde begunstigde gaat. Het eerste vastgoed wordt niet opnieuw belast, maar het tarief waartegen het overige vastgoed belast wordt, houdt er wel rekening mee, waardoor het hoger kan uitkomen. De zogenaamde termijn voor progressievoorbehoud bedraagt drie jaar. Overlijdt de persoon meer dan drie jaar na de eerste schenking, dan wordt daar geen rekening meer mee gehouden.

Wat zijn de gevolgen?

VRIJSTELLING - Op het erfdeel van de langstlevende echtgenoot of samenwonende partner zou een volledige vrijstelling van de erfbelasting komen. In het bovenstaande voorbeeld betekent dat dat de langstlevende partner nul in plaats van 4.500 euro erfbelasting betaalt.

Volgens cijfers van de Vlaamse belastingdienst (Vlabel) bracht de erfbelasting betaald door de langstlevende echtgenoot in 2018 ongeveer 150 miljoen euro op. Maar volgens Nicolas Geelhand is ook een terugverdieneffect mogelijk. ‘Een maximaal gebruik van de vrijstelling kan tot gevolg hebben dat de nalatenschap van de langstlevende partner zwaarder belast wordt’, zegt Geelhand.

Dat kan gebeuren bij koppels met een beperkt vermogen waarbij de langstlevende partner alle middelen nodig heeft om te overleven. Als dat koppel een verblijvingsbeding heeft opgenomen in het huwelijkscontract, dan erft de langstlevende partner alles. Door de volledige vrijstelling is bij het overlijden van de eerste partner geen erfbelasting verschuldigd. Maar als de langstlevende partner daarna overlijdt, worden de kinderen belast op 100 procent. ‘Door de progressiviteit van de erfbelasting komt één keer belasten op 100 procent duurder uit dan twee keer belasten op 50 procent’, zegt Geelhand.

ONTWIJKING - Volgens Nathalie Labeeuw van het advocatenbureau Cazimir is het uitkijken hoe de uitbreiding van de vrijstelling gecompenseerd wordt. ‘De filosofie is blijkbaar dat een overdracht in het kerngezin belastingvrij moet worden, maar dat gaat mogelijk ten koste van de volgende generatie.’

Volgens Labeeuw kunnen enkele gunstige routes gesloten worden. ‘Neem de bankgift of de kaasroute, waarbij kosteloos geschonken kan worden via een Nederlandse notaris’, zegt ze. Ze sluit niet uit dat ook gesnoeid wordt in fiscaal aanvaarde planningstechnieken.

PROGRESSIEVOORBEHOUD - Volgens de nota wordt onderzocht of de termijn voor progressievoorbehoud verlengd wordt. ‘Ik denk niet dat een verlenging van drie naar bijvoorbeeld zes jaar mensen meer zal doen schenken’, zegt Labeeuw.

Woonbonus - Lelijke streep door de rekening van gezinnen?

Wat staat er in de nota?

‘In de woonfiscaliteit verschuiven we het fiscale voordeel van het hebben van een woning naar het verwerven ervan. Vanaf 1 januari 2020 dooft de woonbonus uit en verlagen we de registratierechten, zodat het goedkoper wordt om een enige eigen woning te verwerven.’

Wat is de situatie vandaag?

WOONBONUS - Wie een woning in Vlaanderen koopt, heeft recht op een ‘geïntegreerde woonbonus’. Dat is een belastingvoordeel op uw hypothecaire lening. Het bedrag dat u fiscaal kunt inbrengen, is geplafonneerd op 1.520 euro. Het wordt niet geïndexeerd. Op dat bedrag krijgt u een belastingvermindering van 40 procent, wat het maximale voordeel per belastingplichtige op 608 euro brengt. Let wel: dit basisbedrag geldt voor de eigen maar niet-enige woning.

Gaat het om uw enige eigen woning, dan mag het basisbedrag de eerste tien jaar van de looptijd van het krediet worden verhoogd met 760 euro, wat tegen een tarief van 40 procent het totale fiscale voordeel op 912 euro brengt. Wie minstens drie kinderen ten laste heeft, mag dat nog eens met 80 euro extra verhogen, wat het maximale fiscale voordeel op 944 euro brengt.

REGISTRATIERECHTEN - Op de aankoop van een gezinswoning betaalt u in Vlaanderen 7 procent registratierechten. Kost uw woning maximaal 200.000 euro - of 220.000 euro in enkele kernsteden en gemeenten - dan wordt op de eerste schijf van 80.000 euro geen belasting geheven, wat u een korting van 5.600 euro oplevert.

Wat zijn de gevolgen?

Als de nieuwe Vlaamse regering doorzet met wat in de startnota staat, dan is er vanaf 2020 voor nieuwe hypothecaire leningen geen woonbonus meer, waardoor het fiscaal voordeel tot het verleden behoort. Kopers van een gezinswoning krijgen wel meteen een duwtje in de rug in de vorm van lagere registratierechten. Op welke manier die verlaagd worden, is koffiedik kijken. Maar er zijn wel mogelijkheden.

Zo kan gesleuteld worden aan het tarief. Dat kan bijvoorbeeld van 7 naar 6 procent zakken. Op een woning van 260.000 euro betekent dat een verschil in verkooprechten van 2.600 euro.

Een andere mogelijkheid is ook woningen van meer dan 220.000 euro een korting te geven. Stel dat u geen belastingen moet betalen op de eerste schijf van 80.000 euro als uw woning maximaal 300.000 euro kost. Voor een huis van 260.000 euro zou u in de oude regeling 18.200 verkooprechten moeten betalen, in de nieuwe regeling maar 12.600 euro.

Vlaanderen kan er ook voor kiezen om de eerste schijf waarop geen belastingen moeten worden betaald te verhogen. In Brussel, waar de woonbonus sinds 2017 is afgeschaft, moet u geen verkooprech-ten betalen op de eerste schijf van 175.000 euro. Dat is goed voor een onmiddellijke korting van 21.875 euro, want in Brussel betaalt u nog altijd 12,5 procent registratierechten. De korting geldt wel alleen voor woningen waarvoor minder dan 500.000 euro werd betaald.

Voorbeeld

We nemen een traditioneel gezin met twee kinderen. Over de eerste 10 jaar van een woonkrediet op 20 jaar loopt het gezamenlijk jaarlijks (maximaal) fiscaal voordeel op tot 1.824 euro (912 euro x 2 partners). Over de volgende 10 jaar bedraagt het gezamenlijk voordeel per jaar 1.216 euro (608 euro x 2). Over de hele looptijd krijgt het gezin dankzij de woonbonus een fiscaal voordeel van in totaal 30.400 euro.

Of huiseigenaars winnen of verliezen bij het schrappen van de woonbonus hangt af van hoeveel de registratierechten omlaag gaan. Als je rekening houdt met een inflatie van 2 procent per jaar en het feit dat je de woonbonus telkens met twee jaar vertraging ontvangt, dan moet de belastingvrije som opgetrokken worden tot afgerond 348.000 euro om een gelijk(w)aardig bedrag als in ons voorbeeld te bekomen.

Voor alleenstaanden kan er meer marge zijn, omdat het fiscaal voordeel per belastingplichtige wordt toegekend, en voor hen dus lager ligt dan voor een koppel. In dit geval 15.200 euro.

Zullen de vastgoedprijzen dalen?

Volgens economen heeft de woonbonus een prijsverhogend effect op de vastgoedmarkt, waardoor het voordeel uiteindelijk bij de verkoper en niet bij de koper terechtkomt. Of met het schrappen van de woonbonus de vastgoedprijzen zullen dalen, valt af te wachten. De voorbije jaren heeft ook de lage rente prijsverhogingen in de hand gewerkt, omdat kandidaat-kopers meer konden lenen. En het ziet er niet naar uit dat de rente snel stijgt.

Wat met nieuwbouw?

Kopers van nieuwbouwwoningen profiteren al helemaal niet van lagere registratierechten omdat zij btw (21%) betalen. Tenzij ook registratierechten op bouwgrond in aanmerking komen.

Andere - Geen stookolieketels meer bij nieuwbouw

Wat staat in de nota?

KINDERBIJSLAG - ‘Voor alle ouders evalueren we het nieuwe systeem van de kinderbijslag, boeken we maximaal efficiëntiewinsten en evolueren we naar één publieke uitbetalingsactor.’

VERWARMINGSTOESTELLEN - ‘De luchtkwaliteit willen we verder verbeteren, met onder andere een uitfasering van vervuilende verwarmingstoestellen.’

Wat is de situatie vandaag?

KINDERBIJSLAG - Sinds dit jaar geldt voor de kinderbijslag ‘elk kind gelijk’. Of u nu één of meerdere kinderen hebt, ze krijgen elk hetzelfde basisbedrag (163,20 euro voor 2019). De uitbetaling gebeurt door de publieke uitbetaler FONS of een van de vier Vlaamse privé-uitbetalers.

VERWARMINGSTOESTELLEN - De regering-Bourgeois besliste vorige zomer dat vanaf 2021 geen stookolieketels meer mochten worden geplaatst, maar die maatregel werd deels teruggedraaid. Het verbod zou vanaf 2021 alleen gelden voor nieuwbouw en bij ingrijpende renovaties. Een kapotte ketel zou wel nog vervangen mogen worden. Pas in 2035 zou er een algemeen verbod op stookolieketels komen.

Wat zou er veranderen?

KINDERBIJSLAG - De eventuele gevolgen vallen moeilijk af te leiden uit de nota. Een evaluatie hoeft niet per se te betekenen dat (opnieuw) aan het basisbedrag van de kinderbijslag of de toeslagen gesleuteld wordt.

VERWARMINGSTOESTELLEN - Wat precies bedoeld wordt met een uitfasering staat niet in de nota, maar navraag leert dat bij nieuwbouwwoningen geen stookolieketels meer geplaatst zouden mogen worden. Ook installaties op aardgas zouden strenger aangepakt worden. Van een algemeen verbod is geen sprake. De sectorfederatie Gas.be en de Federatie van Brandstoffenhandelaars Brafco dringen er bij de onderhandelaars op aan oog te hebben voor de milieuvriendelijker sectortoepassingen en die aan te moedigen, veeleer dan bepaalde verwarmingstechnologieën te verbieden.