U herinnert zich wellicht de techniek die ettelijke jaren geleden nog gangbaar was. Na een overlijden gingen de erfgenamen naar de bank. Ze legden snel de kasbons en andere waardepapieren van de ene kluis in de andere en brachten pas daarna de bank op de hoogte van het overlijden. Dat allemaal om geen successierechten te moeten betalen. Zoiets kan vandaag niet meer, zou je denken. Nochtans gebeurt het nog al te vaak met waardevolle kunst zoals schilderijen, beeldhouwwerken, antiek, juwelen,... ‘Maar ook voor kunst zal het in de toekomst niet meer mogelijk zijn die van de ene living naar de andere te verhuizen zonder er erfbelasting op te betalen’, zeggen Kaat Gunst en Miek Vandecasteele, estate planners bij Truncus. ‘Wie dat toch doet, zadelt zijn kinderen met een probleem op. Kunst die perfect legaal gekocht is, wordt plots zwart gemaakt.’ Is het voor de fiscus dan zo makkelijk waardevolle kunst op het spoor komen? ‘Zowel bij de aankoop en het beheer als de overdracht van uw kunstobjecten laat u sporen na’, zegt Vandecasteele.
Aankoop
Het hele verhaal begint al bij de aankoop. ‘Op veilingen kan een ambtenaar van de federale overheidsdienst Financiën aanwezig zijn’, zegt Gunst. Veel meer anonimiteit hebt u bij een aankoop in een galerie. De galeriehouder moet verplicht 50 euro registratierecht betalen, maar de gegevens van de koper en verkoper moeten nog niet gemeld worden.
Zowel bij de aankoop en het beheer als de overdracht van kunst laat u sporen na.
Een andere bron van informatie is het echtheidscertificaat of de provenance van het kunstwerk. Dat is als het ware een curriculum vitae, dat vermeldt wie ooit eigenaar is geweest en waar het stuk werd tentoongesteld.
En hoe voorzichtig u ook bent, u kunt zelf sporen nalaten. Dat is zeker het geval als u koopt via uw vennootschap: de aankoopfactuur steekt in uw boekhouding. ‘Onderschat ook de kracht van de sociale media niet. U mag dan misschien wel erg waakzaam zijn om geen foto’s van waardevolle kunstobjecten te verspreiden op sociale media zoals Facebook of Instagram, maar misschien nemen uw kinderen achteloos een foto op een feestje of een selfie met een stuk van het werk op de achtergrond’, zegt Gunst.
Ten slotte blijft er ook de fiscale verkliklijn, waar mensen anoniem tips aan de fiscus kunnen geven. ‘De fiscus controleert elke tip die hij binnenkrijgt’, zegt Gunst.
Tentoonstellingen en verhuur
Ook door het beheer van uw collectie laat u sporen na. Geen probleem als de kunst enkel in uw privéwoning staat, maar misschien verhuurt u wel eens of laat u het werk tentoonstellen. Als u een werk verhuurt, dan moet u die huurinkomsten aangeven in uw belastingaangifte. Zelfs al gebeurt dat maar occasioneel. ‘Niet aangeven is niet verstandig, want wellicht steekt de huurder de factuur in zijn boekhouding’, zegt Gunst. Die huurinkomsten moet u in uw belastingaangifte opnemen als ‘roerend inkomen’ en worden belast tegen een tarief van 25 procent. Van de bruto-inkomsten mogen de werkelijke of forfaitaire kosten afgetrokken worden. Wie professioneel verhuurt, is bovendien btw-plichtig.
Misschien is het u niet om het geld te doen en leent u uw werk tijdelijk uit aan een museum of voor een specifieke tentoonstelling. Weet dan dat de expositie vaak bij het kunstwerk de naam van de eigenaar vermeldt. Die kan ook opgenomen zijn in de museumgids.
Overdracht
‘Ook bij elke vorm van overdracht komt uw collectie in het vizier van de fiscus’, zegt Vandecasteele. Zowel bij een verkoop, schenking als erfenis worden documenten opgesteld die de fiscus op het spoor kan komen.
Bij een verkoop is dat een verkoopovereenkomst, ook al gaat het om een verkoop tussen particulieren. Die vermeldt tussen wie en tegen welke prijs het kunstvoorwerp wordt verkocht. ‘Als een waardevol kunstobject verkocht wordt, moet u zich ervan bewust zijn dat de financiële instellingen verdachte transacties moeten melden aan de antiwitwascel’, zegt Vandecasteele. ‘Een verkoper moet zich daarom goed documenteren en kunnen aantonen hoe hij eigenaar is geworden.’ Mogelijke bewijzen zijn het aankoopbewijs, een schenkingsakte of nalatenschapsaangifte.
Als u uw kunst wegschenkt, dan zijn er begeleidende documenten. En als u tijdens uw leven helemaal niets plant, dan valt de kunst in uw nalatenschap en moeten uw erfgenamen erfbelasting (de vroegere successierechten) betalen. Op welke waarde betaalt u erfbelasting? Dat is de verkoopwaarde van de werken op het moment van het overlijden. ‘Een waardebepaling door een kunstkenner kan discussies met de fiscus vermijden’, adviseert Vandecasteele.
De fiscus krijgt overigens automatisch informatie via de verzekeraars. Die hebben een aangifteplicht bij het overlijden van de verzekeringsnemer: binnen de maand moeten de verzekeringen doorgegeven worden die afgesloten werden op naam van de overledene. Daarbij wordt doorgegeven wat de verzekerde goederen en hun waarde zijn. Uw collectie is tegen brand en eventueel diefstal verzekerd via de brandverzekering. Bij de meeste brandverzekeringen wordt de inboedel verzekerd volgens een percentage van de verzekerde waarde van uw woning. Mogelijks is uw collectie dus onderverzekerd. Een aparte kunstverzekering kan aangewezen zijn.
Specifiek voor oldtimers is er, net zoals voor andere wagens, de belasting op inverkeerstelling (BIV). Na een erfenis of een schenking moet een nieuwe inschrijving gebeuren.
Kunst niet aangeven in een nalatenschap is geen optie meer. Wie de belastingfactuur bij een overlijden wil drukken, kan de overdracht van zijn geliefde kunstobjecten plannen.
1. Handgift
Een schilderij, juweel of beeld? U kan het letterlijk van hand tot hand overdragen, waardoor een handgift perfect mogelijk is. ‘Belangrijk is dat het werk daadwerkelijk van de ene naar de andere woonkamer verhuist’, zegt Kaat Gunst, estateplanner bij de vermogensbeheerder Truncus. ‘Of dat effectief gebeurt, kan blijken uit de verzekering. De begiftigde moet het werk laten verzekeren. Het is bijzonder verdacht als de schenker nog altijd de verzekering onderschrijft.’ Het voordeel van een handgift is dat geen schenk-belasting betaald moet worden. Het nadeel is dat wel nog erfbelasting (de vroegere successierechten) verschuldigd is als de schenker binnen drie jaar overlijdt. Daarom is het belangrijk dat de handgift goed gedocumenteerd wordt en dat de vaste datum bewezen kan worden.
2. Schenken met voorbehoud van vruchtgebruik
U wilt het werk in uw eigen woning houden? Of wilt u uw kunst verhuren en de huurinkomsten ervan opstrijken? Dan biedt een schenking met voorbehoud van vruchtgebruik een uitweg. Voor een dergelijke schenking moet altijd een schenkingsakte opgesteld worden. Dat kan gebeuren voor een Belgische of een buitenlandse notaris. Als u kiest voor een Belgische notaris dan moet schenkbelasting betaald worden. In het Vlaams Gewest bedraagt die 3 procent voor een schenking aan de (klein-)kinderen, aan anderen is dat 7 procent. Het voordeel is dat nooit nog erfbelasting betaald moet worden. Bij een buitenlandse notaris moet geen schenkbelasting betaald worden, maar wel erfbelasting als de schenker binnen drie jaar overlijdt.
3. Onderbrengen in een structuur
‘Een derde optie is de kunst onder te brengen in een structuur’, zegt Gunst. ‘Dat biedt een oplossing als de eigenaar de collectie zelf wil kunnen beheren of als men de collectie bij elkaar wilt houden.’
De eenvoudigste structuur is een burgerlijke maatschap. In ruil voor de inbreng van de kunst krijgen de leden deelbewijzen. Het voordeel van een maatschap zijn de beperkte regels en de mogelijkheid om de controle te behouden. Op de inbreng van de kunst zijn geen registratierechten verschuldigd en de maatschap is niet aan de vennootschapsbelasting onderworpen. Bij een overlijden moeten de vererfde deelbewijzen aangegeven worden in de nalatenschap. Ze kunnen ook tijdens het leven geschonken worden.
Een andere mogelijkheid is een private stichting. Die wordt in het leven geroepen om een belangeloos doel te verwezenlijken, zoals het samenhouden van een kunstcollectie. U krijgt geen deelbewijzen in ruil voor de inbreng: u doet in principe definitief afstand van uw vermogen. Een private stichting is onderworpen aan de rechtspersonenbelasting en is jaarlijks een taks van 0,17 procent verschuldigd.
