Mensen die geld witwassen voor criminele organisaties of financieringsnetwerken voor terreur opzetten, maken vaak gebruik van ingewikkelde ondernemingsstructuren om zich achter te verbergen. België bindt met de wet van 18 september 2017, de zogenaamde preventieve witwaswet, de strijd aan met die verhullende constructies.
De wet voorziet in de oprichting van een UBO-register, een register waarin alle vennootschappen, vzw’s en stichtingen hun ‘ultimate beneficial owners’ - in het Nederlands ‘uiteindelijke begunstigden’ - moeten bekendmaken. De wet trad op 31 oktober 2018 in werking, maar u hebt nog welgeteld twee maanden - tot 31 maart 2019 - om aan de registratieverplichtingen te voldoen.
Die registratie in het UBO-register deed de voorbije maanden heel wat stof opwaaien. Volgens sommigen gooit het de privacy van aandeelhouders te grabbel. ‘De impact van het UBO-register wordt overschat’, zegt Gerd D. Goyvaerts, partner bij het advocatenkantoor Tiberghien. ‘Er is vandaag via de Kruispuntbank voor Ondernemingen (KBO) en de Nationale Bank ook al veel informatie beschikbaar over ondernemingen en hun aandeelhouders. Maar ook via Google kom je al heel wat te weten. Je hoeft maar het adres van een onderneming in te tikken.’
‘Ik begrijp wel dat het register er gekomen is’, zegt Goyvaerts. ‘Het is de omzetting van een Europese richtlijn in Belgische wetgeving met het oog op de bestrijding van witwaspraktijken.’ Maar tegelijk maakt Goyvaerts zich sterk dat 99,9 procent van de vennootschappen niets met witwassen te maken heeft. ‘In dat opzicht is het gewoon een vorm van administratieve overlast’, stelt hij. ‘Maar versta me niet verkeerd, het is een goede zaak als het resultaat is dat criminelen zich niet meer achter een vennootschap kunnen verbergen.’
Wat moet gemeld worden?
Welke informatie vrijgegeven moet worden, verschilt per juridische entiteit.
Vennootschappen
Voor alle vennootschapsvormen gaat het om de identiteit van de natuurlijke personen/aandeelhouders die rechtstreeks of onrechtstreeks een belang van meer dan 25 procent in de vennootschap aanhouden. Die aandeelhouders worden geacht de uiteindelijke begunstigden van de vennootschap te zijn.
In een aantal gevallen is het ook mogelijk dat het een andere vennootschap is die de controle heeft over een aandelenpakket van meer dan 25 procent. ‘In dat geval spreekt men van een onrechtstreekse UBO, een natuurlijke persoon die via een of meerdere tussenliggende juridische entiteiten de eigenaar is of de zeggenschap heeft over de informatieplichtige vennootschap’, verduidelijkt Philippe Mulliez, advocaat bij Eubelius. ‘Wanneer de eigendomsstructuur van een vennootschap gelaagd is, en er als het ware een keten van eigendom is, zal die vennootschap als informatieplichtige alle niveaus van de eigendomsstructuur moeten onderzoeken om alle natuurlijke personen die indirecte zeggenschap hebben te identificeren.’
Is er geen enkele aandeelhouder met een belang van meer dan 25 procent, dan moeten de personen of vennootschappen worden vermeld die bijvoorbeeld via een aandeelhoudersovereenkomst een belang van meer dan 25 procent controleren. Als het aandeelhouderschap echt te versnipperd is, dan moeten de bestuurders als uiteindelijke begunstigde in het register worden opgenomen.
Maatschappen
Burgerlijke maatschappen - een vennootschapsvorm die vaak gebruikt wordt om schenkingen van een familiepatrimonium discreet onder te brengen - worden door het nieuwe ondernemingsrecht ook aan een registratie onderworpen. Daarom moeten ze niet alleen informatie over oprichters en zaakvoerders aan de KBO verschaffen, maar zullen ze ook hun uiteindelijke begunstigden aan het UBO-register moeten melden. Over de omvang en de samenstelling van het vermogen hoeft niets te worden gemeld. Die informatie blijft privé.
Klaarblijkelijk zijn er toch mensen die hun maatschap opdoeken naar aanleiding van de nieuwe verplichting.
‘We zien dat bepaalde maatschappen een nieuwe naam krijgen’, zegt Goyvaerts. ‘Voordien droegen ze vaak de naam van de familie en nu zoeken die families een naam die minder rechtstreeks aan hen gelinkt is.’ ‘We stellen ook vast dat sommigen trachten onder de drempel van 25 procent te blijven’, vult Mulliez aan.
Vzw’s en stichtingen
In het geval van vzw’s en stichtingen moeten de leden van de raad van bestuur en de mensen die gemachtigd zijn om de vereniging te vertegenwoordigen, worden geregistreerd. Ook de personen belast met het dagelijks bestuur en de stichters van een stichting moeten in het UBO-register worden opgenomen.
Welke gegevens worden geregistreerd?
In het UBO-register moeten de volledige naam, de geboortedatum, de nationaliteit en het rijksregister- of ondernemingsnummer van de begunstigde worden opgenomen, met daarnaast ook het volledige verblijfsadres en de datum waarop hij uiteindelijke begunstigde is geworden.
Die informatie moet volgens de frequently asked questions (FAQ) van het UBO-register gestaafd worden met een kopie van de identiteitskaart/paspoort van de begunstigde, de oprichtingsakte en statuten van de vennootschap en het aandeelhoudersregister. Het Koninklijk Besluit (KB) rept echter niet over die kopieën.
De informatie in het UBO-register moet worden aangepast als zich wijzigingen voordoen. Bovendien moet de informatie elk jaar bevestigd worden, tenminste volgens de FAQ. ‘In het KB wordt dat niet vermeld. Daar is enkel sprake van ‘bijwerken’, wat een wijziging veronderstelt,’ preciseert Goyvaerts.
Zijn er uitzonderingen?
In een aantal gevallen kan gevraagd worden om de toegang tot de informatie in het UBO-register volledig of gedeeltelijk onzichtbaar te maken. Dat is geen vrijstelling van de verplichting om de informatie te verstrekken.
In de praktijk zult u eerst de uiteindelijke begunstigde in het register moeten registreren voor u kunt vragen de informatie niet te tonen.
‘De uiteindelijke begunstigde moet, als sprake is van uitzonderlijke omstandigheden, aantonen dat de toegang een blootstelling aan een onevenredig risico, een risico op fraude, ontvoering, chantage, afpersing, pesterijen, geweld of intimidatie inhoudt’, preciseert Mark Delboo, advocaat en partner van het gelijknamige advocatenkantoor. ‘Als de uiteindelijke begunstigde minderjarig of handelingsonbekwaam is, volstaat een eenvoudig verzoek bij de registratie.’
Wie krijgt inzage?
Het register is in de eerste instantie toegankelijk voor de antiwitwasautoriteiten. Daarnaast krijgen ook notarissen, advocaten, vastgoedmakelaars of accountants toegang omdat ze moeten kunnen nagaan of transacties die via hen passeren niet aan misdaad gerelateerd zijn.
Maar ook de fiscus heeft toegang. ‘Een opzoeking gebeurt op basis van het KBO-nummer’, legt Mulliez uit. ‘Maar de fiscus kan evengoed zoeken op basis van een naam of rijksregisternummer.’
Volgens Goyvaerts mag de reikwijdte daarvan niet worden overschat. Neem nu het geval van een maatschap. Ofwel heeft die Belgische rekeningen, ofwel buitenlandse rekeningen. Op de inkomsten die op de Belgische rekeningen staan, is er altijd roerende voorheffing betaald en voor buitenlandse rekeningen bestaat al een aangifteplicht sinds 1997.’
Tot slot kunnen ook particulieren het UBO-register raadplegen. Ze zullen daarvoor wel een vergoeding moeten betalen. Hoeveel, is nog niet bekend.
Bovendien zal de informatie die kan worden opgevraagd op twee manieren worden ingeperkt. Voor vennootschappen zal het alleen mogelijk zijn om te zoeken op basis van het KBO-nummer of de naam van de onderneming. In de omgekeerde richting zoeken en vertrekken vanuit de naam van de uiteindelijke begunstigde zal niet mogelijk zijn.
De informatie die een burger na een opzoeking te zien krijgt, is bovendien ook behoorlijk beperkt. Het komt erop neer dat alleen de achternaam van de uiteindelijke begunstigde zichtbaar zal zijn.
Voor vzw’s en stichtingen zal de burger eerst een legitiem belang moeten aantonen. De Administratie van de Thesaurie, een onderdeel van de FOD Financiën, moet oordelen of dat legitiem belang effectief aanwezig is.
Hoe gebeurt de registratie in de praktijk?
De registratie gebeurt online via het MyMinfin-portaal dat u terugvindt op de website van de FOD Financiën. Interne mandatarissen, mensen die zelf met de juridische entiteit verbonden zijn, kunnen de registratie al sinds oktober 2018 voltooien.
Maar sinds 11 januari 2019 kunnen ook externe mandatarissen die taak volbrengen. Het gaat dan om accountants of advocaten. Wie nalaat de nodige gegevens aan het UBO-register te melden kan een boete krijgen. Die varieert van 250 tot 50.000 euro.
