Het aantal Belgen dat langer dan een jaar thuis is wegens een burn-out of een depressie is in vier jaar tijd met 40 procent gestegen. Voor de goede verstaander: het gaat om mensen die al met ziekteverlof gingen toen corona nog slechts een fait divers leek in de Chinese stad Wuhan. Het valt dus te verwachten dat de toename nog zal groeien door de coronacrisis.
- Om uw ziekte-uitkering te krijgen moet uw huisarts het getuigschrift arbeidsongeschiktheid invullen. U moet dat bezorgen aan uw ziekenfonds.
- Tijdens de arbeidsongeschiktheid mag u niet beginnen te werken zonder de toestemming van de adviserende arts.
- Via begeleide werkhervatting kunt u gedeeltelijk herstarten zonder uw ziekte-uitkering te verliezen.
- Bespreek met uw sociaal verzekeringsfonds of u in aanmerking komt voor gelijkstelling wegens ziekte voor uw sociale bijdragen.
De toename is bij zelfstandigen (+50%) nog meer uitgesproken. Ondernemers vormen een belangrijke risicogroep voor stressgerelateerde klachten. ‘Zeven op de tien zelfstandigen kunnen het werk moeilijk of niet loslaten. Burn-out treft mensen die zo begeesterd zijn door wat ze doen dat ze hun grenzen niet bewaken. Het is de keerzijde van gedrevenheid’, zegt Karel Van den Eynde van het Kenniscentrum van de hr-dienstengroep voor ondernemers Liantis.
Volgens professor klinische psychologie Elke Van Hoof (VUB), gespecialiseerd in burn-out, wachten zelfstandigen vaak te lang voor ze hulp zoeken. Onder andere omdat ze niet hetzelfde vangnet hebben als werknemers. Wat houdt dat vangnet in?
Niet treuzelen voor uw ziekte-uitkering
Net zoals een zieke werknemer is een zelfstandige die niet kan werken door ziekte arbeidsongeschikt. ‘Het kan zowel over lichamelijke als over psychische letsels gaan, zoals een burn-out of een depressie’, zegt Van den Eynde. ‘In tegenstelling tot bij werknemers wordt geen onderscheid gemaakt tussen een beroepsziekte of een andere ziekte.’
Een arbeidsongeschikte zelfstandige of meewerkende echtgenoot heeft recht op een ziekte-uitkering, uitbetaald door het ziekenfonds. Voor zelfstandigen is dat niet anders dan voor loontrekkenden. De voorwaarden zijn wel dat hij aangifte doet, dat zijn sociale bijdragen betaald zijn en dat het ziekenfonds de arbeidsongeschiktheid erkent.
Aangifte doet u bij uw ziekenfonds via het formulier ‘Getuigschrift van arbeidsongeschiktheid’ dat u op de website van uw ziekenfonds vindt. Dat getuigschrift moet worden ingevuld door de zelfstandige en door zijn behandelende arts.
De arbeidsongeschikte zelfstandige moet zijn persoonlijke beroepsactiviteit wel stopzetten, maar dat betekent niet dat er geen activiteit meer mag plaatsvinden in de onderneming.
Vanaf juli krijgen de zelfstandige en zijn huisarts meer respijt om dat getuigschrift in orde te brengen. Sinds 1 juli 2019 ontvangen zelfstandigen de ziekte-uitkering vanaf de eerste dag van hun arbeidsongeschiktheid als ze minstens acht dagen arbeidsongeschikt blijven. Maar die termijn van acht dagen begon pas te lopen vanaf de dag dat de arts het getuigschrift had ondertekend. ‘Vanwege de coronacrisis was die regel tijdelijk tot eind juni opgeschort, maar door een wetsvoorstel dat afgelopen week is aangenomen, wordt deze tijdelijke regeling vanaf juli definitief. In de nieuwe regeling is een marge van 14 dagen. Ondertekent de arts het getuigschrift na die veertien dagen, dan kan de erkenning 14 dagen terugwerkende kracht hebben.
Het is belangrijk dat u het ondertekende getuigschrift binnen de zeven kalenderdagen aan uw ziekenfonds bezorgt. Bij een laattijdige aangifte verliest u 10 procent van uw uitkering. De datum van de poststempel telt. Deponeer de aangifte niet in de brievenbus van uw ziekenfonds, want dan kan de exacte datum van de aangifte niet worden vastgesteld. Maar ook dat wijzigt vanaf juli. Bij laattijdige melding kan het ziekenfonds eenmalig de sanctie laten vallen, waardoor de uitkering niet met 10 procent zakt.
Het ziekenfonds onderzoekt de aangifte en kijkt of u voor een uitkering in aanmerking komt. ‘Voor zelfstandigen is het oordeel van het ziekenfonds zwart-wit: ofwel erkent de adviserend geneesheer de arbeidsongeschiktheid en hebt u recht op een uitkering. Ofwel erkent hij u niet als arbeidsongeschikt en krijgt u geen uit- kering. Bent u het niet eens met het oordeel van de adviserend geneesheer, dan kunt u binnen de drie maanden beroep aantekenen. De arbeidsrechtbank zal dan in de praktijk meestal een andere geneesheer aanstellen om uw situatie te beoordelen’, zegt Van den Eynde.
Hoeveel bedraagt de arbeidsongeschiktheidsuitkering voor zelfstandigen?
‘Bij werknemers is de ziekte-uitkering een percentage van hun brutoloon - tot aan een bepaald plafond. Bij zelfstandigen gaat het om een forfaitair bedrag’, zegt Van den Eynde. Dat forfait hangt af van de gezins- situatie, van hoelang de zelfstandige ziek is en of zijn onderneming verder actief is.
De arbeidsongeschikte zelfstandige moet zijn persoonlijke beroepsactiviteit wel stopzetten, maar dat betekent niet dat er geen activiteit meer mag plaatsvinden in de onderneming. De activiteit kan bijvoorbeeld uitgevoerd worden door een meewerkende echtgenoot, door personeel, door een of meer helpers (in een eenmanszaak), door medevennoten (in een vennootschap). Tijdens de arbeidsongeschiktheid kan de onderneming dus omzet blijven genereren in uw naam. Ook een vennootschap kan blijven draaien, maar de arbeidsongeschikte zelfstandige moet wel zijn activiteit als (bezoldigd) mandataris of als werkend vennoot stopzetten. Let wel: als iemand anders de zaak voortzet in naam van de zelfstandige, heeft die geen recht op gelijkstelling wegens ziekte voor de sociale bijdragen (zie verder: regel ook uw sociale bijdragen).
Nog niet volledig hersteld maar wel weer aan de slag, kan dat?
De uitkering van het ziekenfonds volstaat meestal niet om ‘van te kunnen leven’ tijdens uw arbeidsongeschiktheid. Met de hoogste uitkering die u van het ziekenfonds kunt krijgen, hebt u nog altijd maar 1.600 euro per maand. De volgende verzekeringen zijn daarom zeker geen luxe.
1. Tot 300 euro per maand extra via sociaal VAPZ
VAPZ staat voor Vrij Aanvullend Pensioen voor Zelfstandigen. Het is fiscaal de interessantste manier voor zelfstandigen - met of zonder vennootschap - om een aanvullend pensioen op te bouwen. Wie voor een sociaal VAPZ kiest, verzekert zich niet alleen van een aanvullend inkomen op zijn oude dag, hij bouwt tegelijk een extra sociale bescherming op.
Zo’n sociaal VAPZ zorgt er meestal voor dat bij arbeidsongeschiktheid of invaliditeit de bijdrage voor uw aanvullend pensioen wordt doorbetaald, waardoor de aanvullende pensioenopbouw niet wordt gedwarsboomd. De zelfstandige krijgt meestal ook een rente-uitkering boven op de vergoeding van het ziekenfonds.
‘Die rente is bij Liantis afhankelijk van de gemiddelde VAPZ-bijdrage en kan
oplopen tot zo’n 900 euro per kwartaal, dus een kleine 300 euro per maand’, zegt Van den Eynde.
2. Aanvulling tot 80 procent van uw loon via verzekering gewaarborgd inkomen
Deze verzekering staat garant voor een extra maandelijks vervangingsinkomen boven op de eventuele uitkering via het ziekenfonds. U kiest zelf welke uitkering
u wilt krijgen als u arbeidsongeschikt wordt, al is ze beperkt tot maximaal
80 procent van uw bruto inkomen.
Verklaart de adviserend geneesheer van het ziekenfonds u arbeidsongeschikt, dan zal de controlearts van de verzekeraar op zijn beurt uw graad van arbeidsongeschiktheid beoordelen.
‘Jaarlijks zijn er heel wat discussies, omdat de controlearts de arbeidsongeschiktheid anders inschat. In dat geval kan een procedure worden opgestart waarbij een derde arts - gekozen in onderling overleg - de betwisting moet uitklaren’, zegt Van den Eynde.
Wilt u een verzekering gewaarborgd inkomen afsluiten, dan moet u meestal een medische vragenlijst invullen. Ga in detail na of en in welke mate de verzekering burn-out dekt. Meestal wordt burn-out niet uitgesloten, maar vaak gelden beperkingen. Er kan sprake zijn van een langere risicotermijn die u zelf moet overbruggen en de duurtijd van de uitkering kan worden beperkt tot een of twee jaar over de volledige looptijd van de polis. Hoe minder beperkingen, hoe hoger de premie.
In principe mag een arbeidsongeschikte zelfstandige niet werken. Maar daarvan kan worden afgeweken. Op basis van de medische situatie kan de adviserend geneesheer de toestemming geven om uw uitkering te cumuleren met een beperkte beroepsactiviteit. Ook hier geldt de waarschuwing: wie werkt tijdens zijn arbeidsongeschiktheid kan geen gelijkstelling wegens ziekte genieten voor zijn sociale bijdragen (zie verder: regel ook uw sociale bijdragen).
In het geval van een burn-out zal het meestal voorkomen dat een zelfstandige na enkele maanden zijn activiteiten geleidelijk aan wil hervatten. Hij kan dan begeleide werkhervatting aanvragen.
‘Oordeelt de adviserend geneesheer dat de zelfstandige na verloop van tijd zijn vroegere werk kan oppikken zoals voorheen, dan mag hij gedurende zes maanden deeltijds werken met behoud van uit- kering’, zegt Van den Eynde. ‘Na zes maanden kan een verlenging gebeuren. Zo’n verlenging kan twee keer. Een zelfstandige kan zo dus 18 maanden deeltijds werken met behoud van zijn ziekte-uitkering. In principe wordt gemikt op een halftijds uurrooster, al valt bij zelfstandigen moeilijk te definiëren wat een halftijdse activiteit is.’
Het kan ook dat de adviserend geneesheer verwacht dat de zelfstandige niet in staat zal zijn om op termijn het werk volledig te hervatten. In dat geval kan de zelfstandige onbeperkt in de tijd een (deeltijdse) activiteit combineren met zijn uitkering.
Algemeen geldt het volgende voor de uitkering:
- Tijdens de eerste zes maanden van de toegelaten activiteit: behoud van het volledige bedrag van de ziekte- uitkering
- Tussen de zevende maand en het einde van het derde jaar: uitkering daalt met 10 procent.
- Vanaf het vierde jaar wordt de uit- kering jaarlijks herzien en is ze afhankelijk van het beroepsinkomen van drie jaar eerder.
Terwijl werkgevers al na vier maanden een re-integratietraject kunnen opstarten voor werknemers die daarvoor zelf (nog) geen vragende partij zijn, is begeleide werkhervatting altijd een vrijwillig traject voor de zelfstandige. De adviserend geneesheer kan de zelfstandige geen begeleide werkhervatting opleggen. Maar de adviserend geneesheer kan wel oordelen om de arbeidsongeschiktheid niet langer te erkennen.
Regel ook uw sociale bijdragen
Neem behalve met het ziekenfonds ook zo snel mogelijk contact op met uw sociaal verzekeringsfonds. Zelfstandigen betalen aan hen sociale bijdragen. Omdat die op basis van een activiteitsinkomen worden berekend, zijn ze in verhouding vaak veel te hoog als het inkomen door ziekte fors terugvalt.
‘In bepaalde gevallen heeft een zieke zelfstandige recht op ‘gelijkstelling wegens ziekte’. Dat houdt in dat hij geen sociale bijdragen hoeft te betalen, maar toch verder pensioenrechten blijft opbouwen, verzekerd blijft voor de terugbetaling van medische kosten, enzovoort’, zegt Van den Eynde.
Maar let op: als u uw activiteit niet stopzet en/of als uw activiteit in uw naam wordt verdergezet door iemand anders - bijvoorbeeld een werknemer - blijft u sociale bijdragen verschuldigd. Er kan dan geen gelijkstelling wegens ziekte toegekend worden, waardoor u toch sociale bijdragen zult moeten blijven betalen.
Zelfstandigen met een vennootschap die gelijkstelling wegens ziekte willen voor hun sociale bijdragen, moeten als mandataris hun bezoldiging stopzetten tijdens hun ziekteperiode en mogen ook geen activiteit als werkend vennoot meer uitoefenen. Zijn er nog andere vennoten, dan kan de vennootschap wel verder actief blijven.
Is gelijkstelling wegens ziekte niet mogelijk, dan kunt u aan uw sociaal verzekeringsfonds een vermindering, uitstel of zelfs een volledige vrijstelling van sociale bijdragen vragen. Maar opgepast: voor de kwartalen waarvoor u vrijstelling krijgt, bouwt u geen pensioenrechten op. Informeer u dus altijd bij uw sociaal verzekeringsfonds.
