Zo laat u verstandig na aan een goed doel

Het zijn vaak, maar zeker niet altijd mensen zonder kinderen die iets nalaten aan een organisatie die hun na aan het hart ligt. Wie geen kinderen of echtgenoot nalaat, kan zijn hele hebben en houden aan een goed doel schenken of nalaten. Wie wel kinderen en/of een huwelijkspartner heeft, moet rekening houden met het minimumdeel van de nalatenschap waarop zij altijd aanspraak maken. In dat geval kunt u alleen het overige deel aan een goed doel laten toekomen.

Een deel van uw vermogen toestoppen aan een goed doel kan met een klassiek testament of een schenking. Mensen zonder kinderen maakten tot voor kort vaak gebruik van een duolegaat. Door een goed doel te betrekken in hun testament kregen neefjes, nichtjes of vrienden netto meer in handen van de erfenis, terwijl het goede doel werkingsmiddelen kreeg. Maar sinds 1 juli is die piste in het Vlaams Gewest gesloten. Ter compensatie zijn de tarieven van de schenk- en erfbelasting voor een goed doel op 0 procent gebracht.

Waarop letten als u een deel van uw vermogen aan een goed doel wilt toestoppen?

Schenking of testament

Wie al tijdens zijn leven een goed doel financieel wil steunen, kan een schenking doen. Met een testament gaan uw bezittingen pas na uw overlijden naar het goede doel. De troeven van een testament zijn dat u uw hele leven over uw vermogen kunt blijven beschikken en uw testament altijd nog kunt aanpassen of zelfs herroepen. Kunt u eender welk goed doel steunen? ‘In het Vlaams Gewest kan het inderdaad om eender welke vzw gaan. In het Brussels Gewest genieten alleen vzw’s die door de federale overheid zijn erkend voor fiscaal aftrekbare giften een verlaagd tarief van 7 procent’, zegt Ann Maelfait, advocaat bij Rivus.

Enkele aandachtspunten:

> Omschrijf het goede doel duidelijk

Als u een goed doel opneemt in uw testament, moet u dat goed omschrijven. ‘Zo wordt er wel eens gestipuleerd dat de centen naar kankeronderzoek moeten gaan, maar er zijn tientallen instellingen die daarmee bezig zijn. Specificeer daarom de vzw of stichting altijd met de juiste en volledige juridische benaming, het ondernemingsnummer en het adres. Houd er ook rekening mee dat sommige instellingen een Nederlandstalige en een Franstalige tak hebben’, zegt Maelfait. Houd ook iets achter de hand voor het geval de vzw niet langer zou bestaan op het moment van uw overlijden of de erfenis niet zou aanvaarden. Met een cascadesysteem kunt u verscheidene goede doelen aanduiden.

> Let op met voorwaarden

Aan een schenking en een testament kunnen voorwaarden worden gekoppeld. Voor wie iets aan een goed doel wil toestoppen, is dat niet anders. ‘Ik adviseer om voorzichtig te zijn met voorwaarden gekoppeld aan schenkingen en legaten aan een goed doel. Bespreek vooraf met het goede doel wat het van het voorwerp van de schenking of het legaat vindt en of de voorwaarden wel haalbaar zijn’, zegt Maelfait. ‘In de praktijk zien we vaak dat schenkers van kunst niet willen dat de stukken worden verkocht. Maar zo’n vervreemdingsverbod kan alleen tijdelijk. Je moet het belang van het vervreemdingsverbod ook motiveren. Dat kan bijvoorbeeld omdat bepaalde stukken een geheel vormen of omdat de werken deel moeten uitmaken van een aantal tentoonstellingen in musea.’

> Stel uw testament zorgvuldig op

Zodra u hebt beslist hoeveel u wilt nalaten aan welk goed doel, moet u uw testament vormgeven. ‘Dat testament moet duidelijk en transparant zijn. In de praktijk zijn er veel betwistingen over eigenhandige testamenten. Met een notarieel testament kunnen de meeste discussies en geschillen vermeden worden’, zegt Maelfait. ‘Uiteraard is een testament maatwerk. Wie zowel aan kinderen als aan een goed doel wil nalaten, kan het best kiezen voor een bijzonder legaat aan het goede doel. De erfenis gaat naar de wettelijke erfgenamen, maar een specifiek bedrag of een specifiek goed gaat naar het goede doel.’

Let op als u een specifiek goed nalaat. Mocht dat niet langer bestaan op het moment van het overlijden, dan krijgt het goede doel niets. ‘Dat kun je opvangen met een zogenaamde ‘zaakvervangingsclausule’. Als je bijvoorbeeld een huis nalaat aan een goed doel, is het wenselijk om te stipuleren dat mocht het huis op het ogenblik van je overlijden al verkocht zijn, de verkoopopbrengst aan het goede doel gelegateerd wordt’, zegt Maelfait. Soms wordt het goede doel als algemene legataris aangesteld en is er voor de familieleden zoals neefjes en nichtjes een bijzonder legaat. Het goede doel wordt dan de uitvoerder van het testament. ‘Dat ligt in veel families gevoelig. Het goede doel krijgt dan bijvoorbeeld de inboedel en zal die zo efficiënt mogelijk te gelde maken. In principe dus ook dat ene schilderijtje dat een neef zo graag wilde als herinnering’, weet Maelfait.

Wilt u uw bezittingen verdelen over meerdere goede doelen? ‘Dat kan het best met verschillende algemene legaten. Elke legataris – dus elk goed doel – krijgt dan een gelijk deel’, zegt Maelfait. Als u bijvoorbeeld aan drie goede doelen wilt nalaten, krijgen ze elk een derde. Mocht op het moment van het overlijden een bepaald goed doel niet langer bestaan, dan krijgen de twee overige elk de helft.

> Belastingvoordeel voor schenkingen

Een schenking aan een goed doel kan u een belastingvoordeel opleveren: de belastingvermindering voor giften die u via uw jaarlijkse belastingaangifte kunt vragen. Let wel, u kunt niet schenken aan eender welk goed doel. Het belastingvoordeel is er alleen voor schenkingen aan erkende instellingen zoals het Rode Kruis, de Koning Boudewijnstichting, Kom op tegen Kanker en de Koninklijke Muntschouwburg. ‘De schenking moet in principe in geld gebeuren, maar ook kunstwerken worden aanvaard’, zegt Jef Wellens, fiscalist bij Wolters Kluwer. ‘Vastgoed schenken met de belastingvermindering kan niet.’

Giften van minstens 40 euro geven recht op een belastingvermindering van 45 procent. ‘Voor giften gedaan in 2020 was er uitzonderlijk een belastingvermindering van 60 procent, maar voor schenkingen in 2021 geldt het gebruikelijke tarief van 45 procent’, zegt Wellens. Er zijn grenzen aan uw vrijgevigheid: u mag tot 10 procent van uw netto belastbaar inkomen schenken, met een absolute bovengrens van 392.200 euro.

> Nultarief alleen in Vlaanderen

Sinds 1 juli geldt in Vlaanderen een nultarief voor schenkingen en legaten aan een goed doel. Als u een som geld, een stuk grond of ander vastgoed nalaat of schenkt aan een goed doel, dan komt dat dus voor de volle 100 procent bij dat goede doel terecht.

Tot voor die datum moest 5,5 procent schenkbelasting worden betaald. ‘De tariefverlaging verandert in de praktijk weinig voor de schenking van roerende goederen, zoals geld of beleggingen. Zo’n schenking kon al belastingvrij met een hand- of bankgift, op voorwaarde dat de schenker nog drie jaar blijft leven. Het nultarief vormt wel een echte nieuwigheid en opportuniteit voor de schenking van vastgoed’, zegt Maelfait. Het tarief van 5,5 procent blijft wel gelden voor schenkingen aan beroepsverenigingen en private stichtingen.

Ook het tarief van de erfbelasting werd op 0 procent gebracht, behalve voor nalatenschappen aan beroepsverenigingen en private stichtingen. Die betalen nog altijd 8,5 procent erfbelasting.

De Vlaamse tarieven gelden als de schenker of de overledene een inwoner van het Vlaams Gewest was. Hebt u in meerdere gewesten gewoond? De Vlaamse regeling geldt op voorwaarde dat u de afgelopen vijf jaar het langst in het Vlaams Gewest hebt gewoond.

In het Brussels Gewest is er een vrijstelling voor schenkingen aan overheden en hun openbare instellingen. Er geldt een tarief van 7 procent voor schenkingen aan stichtingen van openbaar nut en aan vzw’s die een federale erkenning bezitten om fiscaal aftrekbare giften te ontvangen. In alle andere gevallen, zoals vzw’s zonder erkenning en private stichtingen, moet 25 procent worden betaald.

Duolegaat

Het duolegaat is een techniek in een testament waarbij meerdere begunstigden worden aangeduid: doorgaans een ver familielid of een goede vriend én een goed doel. Dat laatste krijgt een deel van de nalatenschap of een nettobedrag, op voorwaarde dat het een nettobedrag of een deel van de nalatenschap zonder erfbelasting uitkeert aan een ver familielid of een vriend.

Voordelig in het Brussels en Waals Gewest

In het Brussels en Waals Gewest kan een duolegaat een belangrijke belastingbesparing opleveren. Het familielid of de vriend krijgt netto nog altijd meer in handen dan zonder de tussenschakel van het goede doel. Ook het goede doel houdt er centen aan over.

Maar niet langer in Vlaanderen

Voor overlijdens sinds 1 juli heeft het Vlaams Gewest de berekening van de erfbelasting gewijzigd. Voortaan wordt er bij de berekening van de erfbelasting op het deel dat de verre familie of vriend toekomt rekening gehouden met het voordeel dat die begunstigde bekomt omdat het goede doel erfbelasting betaalt.

Daardoor levert het duolegaat geen fiscaal voordeel meer op voor de vrienden of verre familieleden. Vaak zal er ook geen voordeel meer zijn voor het goede doel. Sterker nog, het risico is groot dat het aangeduide goede doel meer erfbelasting moet betalen dan de waarde die het ontvangt. Het goede doel zal dan het legaat niet aanvaarden, in het vakjargon ‘verwerpen’. Het deel dat volgens uw wensen aan het goede doel had moeten toekomen, zal dan aan iemand anders toekomen.

Dat geldt ook voor duolegaten die al lang – soms vele jaren geleden – werden opgesteld. Hebt u in het verleden een duolegaat opgesteld en is dat nog onveranderd, dan is het de hoogste tijd om het tegen het licht te houden en eventueel aan te passen.