Een duolegaat was jaren een populaire techniek bij mensen zonder kinderen om fiscaal voordelig wat na te laten aan een ver familielid of een vriend. Door een goed doel te betrekken in het testament werden de torenhoge successietarieven getemperd. Maar die piste wordt in het Vlaams Gewest gesloten.
‘Voor overlijdens vanaf 1 juli leveren de bestaande testamenten met een duolegaat geen fiscaal voordeel meer op voor de vrienden of verre familie. Veelal zal er ook geen voordeel meer zijn voor het goede doel’, zegt Anke Van Langenhove, advocaat bij Rivus. Dat geldt ook voor duolegaten die al lang - soms al vele jaren - geleden werden opgesteld.
In ruil voor de afschaffing kan in Vlaanderen vanaf dezelfde datum belastingvrij geschonken en nagelaten worden aan een goed doel. Voor verre familie en vrienden komt er de ‘vriendenerfenis’.
? Hoe werkt een duolegaat?
Het duolegaat is een techniek in een testament waarbij meerdere begunstigden worden aangeduid: doorgaans een ver familielid of een goede vriend én een goed doel. Dat laatste krijgt een deel van de nalatenschap of een nettobedrag, op voorwaarde dat het een nettobedrag of een deel van de nalatenschap zonder successierechten uitkeert aan een ver familielid of een vriend. Dat was tot nu een win-win: het familielid of de vriend kreeg netto meer in handen dan zonder de tussenkomst van het goede doel en dat laatste hield er ook centen aan over.
‘Het Vlaamse decreet dat het belastingvoordeel van duolegaten afschaft, heeft geen enkele invloed op testamenten met een duolegaat opgesteld door Brusselse of Waalse erflaters. Die blijven hetzelfde voordeel opleveren’, zegt Ann Maelfait, advocaat bij Rivus.
? Wat verandert?
De manier waarop het Vlaams Gewest de erfbelasting berekent, wijzigt. ‘Bij de berekening van de successierechten op het deel dat de verre familie of vriend toekomt, wordt voortaan rekening gehouden met het voordeel dat die begunstigde bekomt omdat het goede doel erfbelasting betaalt. Met een specifieke formule wordt het genoten voordeel omgerekend naar een brutovoordeel en daarna belast tegen de tarieven voor de verre vriend of familie. Het nieuwe nultarief zal alleen toegepast worden op wat uiteindelijk effectief aan het goede doel toekomt’, zegt Van Langenhove.
‘Het blijft mogelijk om een duolegaat op te stellen, maar dat zal niet langer resulteren in een belastingvoordeel voor de verre familie of vriend. Sterker zelfs, een duolegaat zal een licht fiscaal nadeel opleveren tegenover een testament zonder duolegaat.’
? Wat als ik een testament met een duolegaat in Vlaanderen heb opgesteld?
‘Er is geen pasklaar antwoord op de vraag of en hoe een testament met een duolegaat moet worden aangepast. Alles hangt af van de specifieke situatie’, zegt notaris Joni Soutaer, de woordvoerder van notaris.be.
Een berekening moet de gevolgen van de gewijzigde wetgeving duidelijk maken. ‘De kans is groot dat het aangeduide goede doel meer erfbelasting moet betalen dan de waarde die het ontvangt. Het goede doel zal dan het legaat verwerpen’, zegt Soutaer.
Het deel dat u aan het goede doel wilde geven, zal dan iemand anders toekomen. In sommige testamenten is in een back-upbegunstigde voorzien. In andere is die er niet en zullen de wettelijke erfregels bepalen wie wat krijgt. ‘Zijn er geen wettige erfgenamen, dan komt de nalatenschap toe aan de staat’, waarschuwt Van Langenhove.
? Volstaat het om de passage over het duolegaat te schrappen in het testament?
‘Doorgaans is dat geen goed idee, omdat een testament één geheel is en geen steek meer zal houden als een deel geschrapt wordt. U stelt beter een nieuw testament op’, zegt Soutaer. Dat kan te allen tijde. U kunt, maar hoeft daar niet voor bij een notaris langs te gaan. Zelf een nieuw testament opstellen kan, ook als het duolegaat destijds in een notarieel testament werd opgenomen. ‘Het is wel aangeraden om het testament te laten nakijken en in bewaring te geven bij een notaris. Die zal het registreren in het centraal register van testamenten, zodat het niet verloren gaat’, zegt Soutaer.
? Wat houdt de nieuwe Vlaamse vriendenerfenis in?
Is uw vermogen hoger dan 15.000 euro, dan kan de vriendenerfenis nooit dezelfde belastingbesparing realiseren als een duolegaat tot eind juni.
Met de vriendenerfenis kunnen natuurlijke personen vanaf 1 juli in Vlaanderen tot maximaal 15.000 euro voordelig erven. Een goede vriend, broer of zus of verre verwant betaalt niet langer 25 maar slechts 3 procent erfbelasting op 15.000 euro. Die 3 procent stemt overeen met het tarief ‘in rechte lijn’, dat geldt tussen (klein)kinderen en (groot)ouders. Dat kan een besparing van 3.300 euro opleveren.
‘De toepassing van de vriendenerfenis moet u uitdrukkelijk in het testament vermelden. Gebeurt dat niet, dan is er geen voordeel. De vorm van het testament speelt geen rol’, zegt Maelfait. ‘De belastingvermindering van maximaal 3.300 euro wordt slechts eenmaal per nalatenschap toegekend. Het voordeel kan aan één erfgenaam toegekend worden of gespreid over meerdere. In dat laatste geval wordt de vermindering pro rata toegekend.’ Ook in de aangifte van de nalatenschap moet de vermindering gemeld worden.
Boven het bedrag van 15.000 euro blijven de huidige tarieven van toepassing. Die bedragen minimaal 25 procent en kunnen tot 55 procent oplopen. Dat hoogste tarief geldt als uw broer, zus, verre verwant of vriend meer dan 75.000 euro erft.
? Kan een vriendenerfenis eenzelfde belastingbesparing als een duolegaat opleveren?
‘Als uw vermogen hoger dan 15.000 euro is, kan de vriendenerfenis nooit dezelfde belastingbesparing realiseren’, zegt Soutaer. ‘De enige optie om de torenhoge erfbelasting te vermijden is al tijdens het leven schenken. Maar dan is omzichtigheid geboden. Gegeven is gegeven.’
Schenken van roerende goederen aan een goede vriend kan tegen een vlak tarief van 7 procent. ‘Neem de beslissing om te schenken niet lichtzinnig. Factoren die meespelen zijn de samenstelling van het vermogen en de leeftijd. We zien regelmatig dat iemand de schenking wil ongedaan maken, als het contact verwatert. Maar dat kan niet. Bovendien kan een schenking gevolgen hebben voor bepaalde premies en een verhoogd pensioen.’
Aan de schenking aan verre familie of een goede vriend kunnen voorwaarden gekoppeld worden. ‘Ik voorzie zo goed als altijd een last tot onderhoud voor als de schenker behoeftig zou worden. De begiftigde moet dan bijdragen in het onderhoud van de schenker’, zegt Soutaer.
Voorts zijn er de klassiekers: het voorbehoud van vruchtgebruik, waardoor de schenker bijvoorbeeld een huis kan bewonen of beleggingsopbrengsten kan innen, een vervreemdingsverbod waarmee de begiftigde niet kan verkopen zonder toestemming van de schenker, een conventioneel beding van terugkeer voor het geval de begiftigde voor de schenker zou overlijden of een restschenking die bepaalt wie de resterende goederen krijgt bij overlijden van de begiftigde.
? Hoe kan ik voortaan een deel van mijn centen naar een goed doel laten gaan?
Zowel schenken aan een goed doel als iets nalaten via een testament kan vanaf 1 juli in Vlaanderen belastingvrij.
Zowel schenken aan een goed doel als iets nalaten via een testament kan vanaf 1 juli in Vlaanderen belastingvrij. Het tarief van de schenkbelasting en dat van de erfbelasting worden voor goede doelen op 0 procent gezet. Dat was tot nu respectievelijk 5,5 en 8,5 procent. Private stichtingen en beroepsverenigingen genieten de tariefverlaging niet.
Met een testament kunt u specifieke bezittingen, een deel van of uw volledige erfenis nalaten aan een goed doel. U kunt, maar hoeft daarvoor niet langs te gaan bij de notaris. ‘Door een deel van uw vermogen aan het goede doel te legateren, gaat minder van het vermogen verloren aan erfbelasting’, zegt Maelfait. ‘Het grote voordeel van een testament is dat je over je vermogen blijft beschikken en een testament kunt herroepen.’
Met een schenking doet u onmiddellijk afstand van de bezittingen. ‘De tariefverlaging zal niet veel veranderen voor schenkingen van geldbedragen. Die werden doorgaans via bankgiften verricht zonder schenkbelasting’, zegt Maelfait. ‘Het nultarief vormt wel een echte nieuwigheid en opportuniteit voor de schenking van vastgoed.’
