De alternatieven voor uw verwarming op stookolie

Oude ketels mogen worden vervangen, maar dan moet het nieuwe toestel voldoen aan de minimumvereisten. Een gewone verwarmingsketel met een hoog rendement zal normaal niet aan die minimumvereisten voldoen, een condensatieketel wel.

Enkele Vlaamse Parlementsleden willen een stap verder gaan en vanaf 2022 ook de vervanging van stookolieketels verbieden. Andries Gryffroy (N-VA), Robrecht Bothuyne (CD&V) en Willem-Frederik Schiltz (Open VLD) dienden een voorstel van decreet in dat een boete van 3.000 euro oplegt voor wie een stookolieketel installeert. Alleen als er geen aardgasnet in de straat ligt, kunt u op een uitzondering rekenen.

Het is dus hoog tijd om goed na te denken over wat u zult doen als uw oude stookolieketel het begeeft. We overlopen voor u de mogelijkheden.

Gasverwarming

Als u de overstap naar gas overweegt, moet u weten dat ook die brandstof een eindig verhaal is. Volgens het Energiepact mag in België vanaf 2050 alleen nog hernieuwbare energie worden gebruikt. In de aanloop daarnaartoe mogen nieuwe grote verkavelingen, appartementsgebouwen en groepswoningbouwprojecten sinds dit jaar niet meer van een gasaansluiting worden voorzien.

Energiebedrijven zetten concrete stappen om op termijn de gaskraan dicht te draaien. Eneco kondigde deze week aan dat het tegen 2035 geen gas meer zal aanbieden.

Maar voorlopig kan gas nog wel voor bestaande woningen. ‘Ik zeg het niet echt graag, maar op de korte termijn is de overschakeling van stookolie naar gas momenteel de goedkoopste en eenvoudigste oplossing’, zegt Stijn Verbeke, senior researcher bij EnergyVille, een onderzoekssamenwerking tussen de KU Leuven, VITO, imec en de UHasselt. ‘De technologie van een gasketel is goedkoop en je moet je radiatoren niet vervangen. Het is een switch die je een-op-een kan maken.’

Verbeke ziet een gasketel ook als een snelle tussenoplossing als de stookolieketel het plots begeeft. ‘Als een soort van paniekaankoop bij een kapotte stookolieketel, valt de overschakeling naar gas nog te verantwoorden. Een gasketel heeft maar een levensduur van zowat 15 jaar. 2050 is verderaf en dus heb je de tijd om nieuwe mogelijkheden te onderzoeken.’

‘Gas is voor ons op dit moment de meest voor de hand liggende keuze’, zegt Herbert Destuyver, specialist verwarmingssystemen bij het energiebedrijf Engie. ‘Het is een budgetvriendelijke manier om van stookolie af te stappen. Niet iedereen kan een investering van 10.000 of 15.000 euro in een warmtepomp doen. Mensen richten zich doorgaans op een budget van 3.000 tot 6.000 euro voor hun verwarmingssysteem.’

Met gas verwarmen is in elk geval een stuk goedkoper dan met stookolie. ‘Bij gelijk gebruik levert een gasketel van de nieuwe generatie in vergelijking met een oude stookolieketel een besparing tot 20 procent op en bespaar je op de kosten van het onderhoud dat tweejaarlijks in plaats van jaarlijks moet gebeuren’, zegt Destuyver.

Met gas verwarmen is ook ecologisch een stap vooruit. ‘Met een gasketel kan de CO₂-uitstoot met 25 procent worden gereduceerd in vergelijking met andere fossiele brandstoffen’, zegt Destuyver.

Warmtepomp

Warmtepompen halen de warmte voor de verwarming van uw huis en uw sanitair water uit de lucht of de grond. Lucht-waterwarmtepompen, die warmte aan de lucht onttrekken en daarmee water opwarmen, worden het vaakst geplaatst. Ze zijn makkelijker te installeren dan grondwarmtepompen en een stuk goedkoper. Voor warmtepompen met een warmtewisselaar in de bodem moet afhankelijk van de regio waar ze worden geïnstalleerd en het benodigde vermogen een boring van 80 tot 160 meter diep gebeuren.

Om een warmtepomp te laten werken is elektriciteit nodig. Met een grondwarmtepomp produceert u per kilowattuur (kWh) elektriciteit zowat 5,5 kWh verwarming. De koeling kost bij dat systeem bijna niets omdat de temperatuur van het grondwater in de zomer volstaat om het huis koel te houden. Er is veel minder energie nodig om uw woning op temperatuur te houden dan bij andere verwarmingssystemen. Een doorsnee gezin in een doorsnee huis verbruikt met een geothermische warmtepomp 3.500 kWh per jaar voor zijn verwarming.

Met een luchtwarmtepomp ligt het rendement lager. Per kWh elektriciteit produceert u minder dan 4 kWh verwarming. Met die pomp kunt u ook koelen, maar de compressor zal daarvoor energie verbruiken. Het verbruik beloopt dan 5.500 kWh per jaar.

Wie warmtepomp zegt, denkt doorgaans aan vloer- en muurverwarming. Bij warmtepompen is het belangrijk om de verwarming over grote oppervlakten te verspreiden omdat de geleverde temperatuur 35 tot 55 graden Celsius bedraagt. Bij een traditionele cv-installatie gaat er water van 70 tot 80 graden naar de radiatoren, waardoor die met hun kleinere oppervlakte volstaan om de volledige ruimte te verwarmen.

Het is niet altijd nodig vloeren open te breken als u een warmtepomp in gebruik wil nemen. Er bestaat ook een warmtepomp op hoge temperatuur, die met de radiatoren van de cv-installatie kan worden gecombineerd. ‘Je kan vandaag met een warmtepomp een temperatuur van 80 graden halen’, zegt Verbeke. ‘In feite gaat het dan om twee warmtepompen die in serie geschakeld zijn. Dat betekent dat er meer elektriciteit wordt verbruikt en het rendement een pak lager is.’

De betere keuze is dus een warmtepomp op lage temperatuur. Maar om die optimaal te gebruiken moet de energievraag van uw woning verkleinen. ‘Je moet de woning niet alleen goed isoleren, maar ook luchtdicht maken, een gecontroleerde ventilatie installeren en dubbele of driedubbele beglazing plaatsen’, zegt Verbeke. ‘Hoe de resterende warmtevraag wordt opgewekt, is uiteindelijk maar een deel van het plaatje.’

Dankzij een grondige renovatie kan ook worden gebruikgemaakt van de bestaande cv-radiatoren in combinatie met een warmtepomp op lage temperatuur. Een radiator is voorzien op een aanvoertemperatuur van 80 graden en een retourtemperatuur naar de ketel van 70 graden. Als een bepaald formaat van radiator bij die temperaturen een vermogen van 4.000 watt aflevert, valt het afgiftevermogen terug tot 700 watt als temperaturen van 40 en 30 graden worden gebruikt.

‘Als je de bouwschil niet aanpakt, is dat vermogen ontoereikend’, zegt Verbeke. ‘Maar bij een grondige renovatie kan de warmtebehoefte van die ruimte zo dalen dat 700 watt voldoende is om in de strengste winter de gewenste ruimtetemperatuur te behalen.’

Hybride warmtepomp

Een hybride warmtepomp werkt samen met een cv-ketel. De warmtepomp levert de basiswarmte voor de woning. Als die niet volstaat, springt de cv-ketel bij.

‘Het nadeel van een hybride systeem is dat je de kostprijs van de twee toestellen moet betalen’, zegt Verbeke. ‘Bovendien gaat het hybride systeem ertussenuit als we stoppen met gas. Maar het kan interessant zijn voor gebouwen waar je niet tot het uiterste kan gaan met de renovatie, zoals architecturale monumenten.’

Elektrische accumulatieradiatoren

In de jaren 80 waren elektrische accumulatieradiatoren een kostenefficiënte manier om een woning te verwarmen. Door het grote verschil tussen het dag- en het nachttarief was het interessant ’s nachts de stenen van de radiatoren op te warmen en ze overdag hun warmte te laten afgeven. Maar het verschil tussen het dag- en het nachttarief is aanzienlijk verkleind, waardoor accumulatieradiatoren nog weinig of geen voordeel opleveren.

Verwarmen op elektriciteit is hoe dan ook een dure zaak. Elektriciteit is in België ruim vijf keer duurder dan gas. Ons land spant daarmee de kroon in Europa, want in geen enkele lidstaat is elektriciteit zo duur in vergelijking met gas. Dat komt deels omdat boven op de elektriciteitsprijs heel wat taksen en heffingen worden aangerekend.

‘Een absurditeit eigenlijk’, zegt Verbeke. ‘Stookolie en gas, de twee grote bronnen van CO₂, hebben die heffingen niet. De vraag is in welke mate het prijsverschil in de komende jaren onveranderd blijft. Het valt niet uit te sluiten dat CO₂-taksen op gas zullen worden geheven. Daar moet u rekening mee houden als u op gas overschakelt.’

Biomassaketel en pelletkachel

Pelletkachels en cv-installaties met een biomassaketel worden gestookt met gedroogde houtkorrels. ‘Het is technisch vrij gemakkelijk om van een stookolieketel naar een pelletketel over te schakelen’, zegt Destuyver. ‘Maar de ketel kost wel veel meer dan een gasketel. We spreken al snel over een bedrag van 6 tot 7.000 euro. Bovendien heb je behoorlijk wat opslagruimte nodig voor de pellets. Die is zeker niet in alle gevallen beschikbaar.’

Qua milieuvriendelijkheid zijn pelletketels geen echte aanrader. Bij het verbranden van hout komt CO₂ vrij, net als bij stookolie en aardgas. Toch wordt hout soms als een CO₂-neutrale energiebron gezien omdat de CO₂ die vrijkomt weer wordt opgenomen door groeiend bos.

‘Voor de uitstoot van CO₂ kan je nog zeggen dat houtpellets grotendeels in een kringloop zitten’, zegt Verbeke. ‘Al is dat niet helemaal waar, want die pellets worden ook gedroogd en getransporteerd.’

Het echte knelpunt bij pellets is de productie van fijnstof, dat schadelijk is voor onze gezondheid. Al stoten pelletkachels en biomassaketels wel veel minder fijnstof uit dan gewone houtkachels, omdat ze een betere verbranding hebben. Uit metingen blijkt dat ze 95 procent schoner zijn.

Gedeelde verwarmingssystemen

Het behoort nog niet tot gewoonten om verwarmingssystemen als een collectief gegeven te bekijken. Nochtans kan het interessant zijn samen met enkele buren één systeem te installeren. ‘Zowel de investering als het onderhoud kan interessant zijn als een diepteboring voor verschillende huizen tegelijk wordt gedaan’, zegt Verbeke. ‘Dat past perfect in het concept van de door Europa gepushte local energy communities, waarin particulieren en bedrijven onderling warmte en elektriciteit vermarkten en uitwisselen.’

Warmtenet

Een warmtenet is een gedeeld verwarmingssysteem in het groot. Doorgaans gaat het om de warmtevoorziening van enkele duizenden huizen. In sommige Europese landen is 50 tot 80 procent van de gebouwen op een warmtenet aangesloten. In België werden die tot nu toe zeer beperkt ingezet, onder andere in Roeselare en Gent. Maar de jongste tijd zijn heel wat ontwikkelingen gaande, onder andere in de wijk Nieuw Zuid en op de Slachthuissite in Antwerpen en in Oostende en Brugge.

‘Engie zet al warmtenetten op in dichtbebouwde stedelijke gebieden’, zegt Destuyver. ‘In landelijke gebieden zijn warmtenetten nog niet kostenefficiënt.’

De verwarming die zo’n net levert kan gehaald worden uit de recuperatie van restwarmte van de industrie. De restwarmte die verloren gaat in de Antwerpse haven alleen volstaat voor het verwarmen van minstens 100.000 woningen.

Ook kunnen grote installaties met warmtepompen voor de basisvoorziening en gasketels voor de piekmomenten worden ontwikkeld. ‘Een binnenstad aansluiten op een warmtenet is een meerjarenplan’, zegt Verbeke. ‘Dat betekent elke straat opengooien en iedereen een aansluiting geven. Maar technisch is het niet zo moeilijk. Behalve politieke wil, is het een kwestie van het vinden van financiers en correcte businessmodellen op te stellen.’

Meer weten over warmtepompen in combinatie met zonnepanelen? Surf naar tijd.be/warmtepomp.