Als banken veel vragen stellen over uw privésituatie, kan dat te maken hebben met de antiwitwaswetgeving. Na meerdere schandalen, onder meer bij Deutsche Bank, voerden overheden de voorbije jaren de strijd tegen witwassen op. Dat leidde tot steeds strengere antiwitwasregels. Kort gezegd vereisen die dat banken elk vermoeden van witwaspraktijken signaleren. Dat betekent dat ze alert moeten zijn als ze verdachte geldstromen bij klanten zien voorbijkomen. Ook mogen ze het spaargeld van nieuwe klanten pas toelaten als ze voldoende zekerheid hebben dat het geld 100 procent zuiver is.
De strenge regels nopen banken tot vragen die de privacy van de klant lijken te schenden. Zeker omdat ook de privacyregels de voorbije jaren werden aangescherpt. Zo hebben de GDPR-regels als doelstelling om gegevens van Europese burgers beter te beschermen.
Banken mogen persoonsgegevens verwerken omdat dat noodzakelijk is in de strijd tegen witwassen.
Volgens Isabelle Marchand, de woordvoerster van de bankenfederatie Febelfin, zijn de AML-regels (Anti-Money Laundering) niet in strijd met GDPR. ‘De AML-regels verwijzen naar de privacyregels. Er staat dat de banken persoonsgegevens mogen verwerken omdat dat noodzakelijk is voor het vervullen van een taak van algemeen belang: de strijd tegen witwassen. De vraag naar relevante informatie is dus gegrond en noodzakelijk om de wettelijke verplichtingen die op hen rusten na te leven.’
‘Als gevraagd wordt naar het beroep van de ouders, zal dat zijn om de oorsprong van het spaargeld te achterhalen. Niet elke klant zal die vraag voorgelegd krijgen. Zulke vragen hangen af van het type dossier. Elke bank moet voor zichzelf uitmaken welke informatie ze opvraagt’, zegt Marchand.
Weerbarstige klanten
Wat als klanten weigeren de informatie te geven? ‘Als de bank de oorsprong van tegoeden probeert na te gaan en de nodige informatie uitblijft, kan het zijn dat de bank de tegoeden niet kan en mag aanvaarden. De AML-regels bepalen dat banken de risico’s moeten beheersen en waakzaam moeten zijn voor mogelijke witwasrisico’s’, zegt Marchand. ‘In bepaalde gevallen kan het zelfs zijn dat de bank verplicht wordt een melding te doen aan de Cel voor Financiële Informatieverwerking (CFI) omdat ze vermoedens heeft van witwassen. De Nationale Bank ziet als bevoegde toezichthouder toe op dit proces en voert inspecties uit op de naleving van de AML-regels.’
Wie toch vragen heeft over de legitimiteit van de vragen van de bank kan zich richten tot de Gegevensbeschermingsautoriteit (GBA). ‘De klant kan vragen om informatie te krijgen over zijn specifieke geval. Hij kan ook een bemiddeling door de GBA vragen. Of hij kan een klacht indienen, bijvoorbeeld als de bemiddeling niet lukt’, zegt GBA-woordvoerster Aurélie Waeterinckx. ‘We raden wel altijd aan om als eerste stap de organisatie zelf aan te spreken.’
Grosso modo moeten bedrijven vier principes hanteren als ze persoonsgegevens opvragen. Ten eerste is er het principe van legaliteit. Elke verwerking van persoonsgegevens moet berusten op een geldige rechtsgrondslag. Als klant mag u altijd vragen welke informatie het bedrijf over u bijhoudt en voor welk doel. Als het antwoord vreemd of onvoldoende lijkt, kan de klant contact opnemen met de GBA. Ten tweede is er het proportionaliteitsbeginsel: alleen gepaste en relevante persoonsgegevens, ten opzichte van het doel waarvoor ze worden verkregen, kunnen worden verzameld en verwerkt.
Ten derde is er het finaliteitsbeginsel: de verzamelde gegevens mogen niet zomaar worden gebruikt voor andere doelen dan het oorspronkelijke doel. Als vierde is er het beveiligingsprincipe: een organisatie die persoonsgegevens verwerkt, moet alle passende technische en organisatorische maatregelen nemen om de veiligheid van de persoonsgegevens te garanderen.
Bankgeheim
Hou er ook rekening mee dat gegevens die banken verzamelen niet per definitie binnen de bank worden gehouden. In de strijd tegen fraude werd de voorbije jaren ook het bankgeheim steeds verder uitgehold. Banken moeten jaarlijks de rekeningnummers en rekeninghouders van alle klanten doorspelen aan een Centraal Meldpunt dat in handen is van de Nationale Bank.
Dat meldpunt houdt vanaf volgend jaar ook jaarlijks de saldi van die rekeningen bij. Dat besliste de regering-De Croo, ondanks een negatief advies van de GBA. Het Centraal Meldpunt kan onder voorwaarden geconsulteerd worden door de fiscus, en sinds kort ook door notarissen en gerechtsdeurwaarders.
