Ontwrichting van het politieke systeem is compleet

In de tijd dat de dieren nog konden praten, domineerden drie partijen de Vlaamse politiek: christendemocraten, socialisten en liberalen. Maar eigenlijk is dat nog niet zo héél lang geleden. In 2003 haalden de drie traditionele partijen samen nog bijna 70 procent van de stemmen.

Vandaag is dat percentage gehalveerd en gezakt tot een historisch dieptepunt van 36 procent. De klassieke partijen staan op een smeltende ijsschots die de jongste 15 jaar in duizelingwekkend tempo is weggesmolten. Dat is misschien wel het opvallendste resultaat van zondag: de speelruimte van de klassieke partijen is onooglijk klein geworden.

Zeker, ook de N-VA deelt in de brokken. Misschien wordt die partij in toenemende mate als een traditionele partij beschouwd. Deelnemen aan de Belgische regering heeft altijd een prijs voor Vlaams-nationalisten. Al zeker als zo'n partij haar communautaire programma onder het tapijt veegt.

Maar je kan het ook anders bekijken. Ondanks de communautaire stilstand, ondanks het toch niet zo spectaculaire palmares van de regering, ondanks dat alles houdt de N-VA vrij goed stand. De N-VA blijft met 26 procent afgetekend de grootste. Ze haalt een hogere score dan bij de provinciale verkiezingen (24,8%).

Toen haalde het Vlaams Belang nog 13 procent. Vandaag haalt de partij liefst 18,5 procent. Dat is misschien wel de grootste verrassing van zondag: dat de N-VA zich weet te consolideren op een hoog niveau ondanks de monsterscore van het Vlaams Belang.

De twee Vlaams-nationale partijen waren jarenlang communicerende vaten. Ze schommelden samen rond de 38 procent. Maar dat is nu veranderd. De zogenoemde V-partijen halen samen een historisch record van 44,5 procent voor de Kamerverkiezingen. Bijna de helft van de Vlamingen stemde zondag voor een Vlaams-nationale, separatistische partij.

Centrumstrategie     

Wellicht is dat sterke resultaat voor de V-partijen als geheel te danken aan de centrumstrategie van de N-VA. Die partij heeft een wat vreemd parcours gereden. De zware nederlaag bij de lokale verkiezingen en de winst van Vlaams Belang triggerden in eerste instantie een bocht naar rechts. De N-VA ging in overdrive rond identiteit en migratie. Dit culmineerde in de Marrakeshcrisis. Op die manier wou de N-VA de Vlaams Belang-stemmen recupereren.

Maar in de aanloop naar 26 mei veranderde de partij het geweer van schouder. De N-VA mikte opnieuw meer op de centrumkiezers. Eerst greep de partij de klimaatheisa aan om te polariseren met Groen. Dat vloeide dan over naar een klassiek 'geenommekeerverhaal'. Het leek wel alsof de Marrakesh-crisis nooit had plaatsgevonden. Het was alsof de N-VA nog altijd deel uitmaakte van de regering. Ze zette vooral in op een voortzetting van het centrumrechtse economische beleid. De uiterstrechtse kiezers liet men aan het Vlaams Belang.

Deze centrumstrategie lijkt te hebben gewerkt. Het is onwaarschijnlijk dat de nieuwe Vlaams Belang-stemmen overwegend van de traditionele partijen komen. Het Vlaams Belang heeft allicht meer weggehaald bij de N-VA dan de nettoresultaten doen vermoeden. Maar de N-VA heeft dat verlies kunnen compenseren met nieuwe stemmen in het centrum. Als dat klopt, dan betekent dat ook dat de N-VA zich verder consolideert als een volkspartij die de rechtervleugel van liberalen en christendemocraten helemaal heeft ingepalmd.

Mijlenver

Met de spectaculaire score van de Vlaams-nationale partijen is de ontwrichting van het Belgische politieke systeem compleet. Het Vlaamse en het Franstalige partijsysteem staan mijlenver van elkaar. Ecolo boekt de verwachte monsterwinst in Brussel en Wallonië. Maar in Vlaanderen trappelt Groen ter plaatste. De twee partijen die in Vlaanderen bijna de helft van de kiezers vertegenwoordigen, hebben geen ideologische pendant in Franstalig België.

Zoveel is dus wel duidelijk: dit zijn de verkiezingsuitslagen van twee totaal verschillende landen. Beide landen besturen in één federaal staatsverband wordt meer dan ooit een onmogelijke opdracht.

Misschien illustreert dat wel het best hoe historisch deze verkiezingsuitslag is: voor het eerst in de Belgische geschiedenis haalt een regering van ‘nationale eenheid’, met de drie traditionele partijfamilies, geen meerderheid in de Kamer. 

De nationale eenheid is nu echt wel voltooid verleden tijd. Het eindspel van België is ingezet.