Weg met rechten zonder plichten

Tijdens de 20 kilometer van Brussel was ik geschokt door de duizenden drinkflesjes die deelnemers zomaar langs het parcours weggooiden, ondanks de talloze afvalcontainers. Iemand - ze vragen zich blijkbaar niet eens af wie - moet er maar voor zorgen dat de straten morgen proper zijn.

De overheid overweegt - via nieuwe wetgeving, eigenlijk een belasting - de pakweg 300 miljoen euro kosten per jaar om zwerfvuil op te ruimen te verhalen op het bedrijfsleven. Niet op de consument die het veroorzaakt. Alsof het de kauwgomfabrikanten zijn die hun kauwgom op straat gooien. De volgende keer stuur ik mijn verkeersboete naar BMW, omdat dat auto’s maakt die sneller rijden dan 70 km/u op een gewestweg.

Burgers willen het recht op propere straten, maar zijn niet bereid zelf de inspanning te doen om ze proper te houden.

Prijs

Na de inval in Oekraïne werd Europa zich ervan bewust dat vrijheid een prijs heeft. Kortstondig blijkbaar, want een paar weken later lag Groen dwars toen de premier het defensiebudget naar 2 procent van het bruto binnenlands product wou laten evolueren. Sommige politici willen vrijheid, maar zijn niet bereid de prijs daarvoor te betalen.  

Bedrijven die voor covid pragmatisch omgingen met fysieke aanwezigheid op het werk waren visionaire uitzonderingen. Na covid bouwden bedrijven terecht veel vrijheidsgraden in in de gewenste aanwezigheid op kantoor. Maar nu krijg je conflicten door werknemers die het ‘onmenselijk’ vinden ‘verplicht’ enkele dagen op kantoor door te brengen. Het belang van het bedrijf - een team bouwen dat resultaten boekt - lijkt minder essentieel dan hun eigen wereldje. Werknemers willen een goede job, maar zijn ze bereid tot het uiterste te gaan in het belang van het bedrijf?

Praat met een leraar uit het middelbaar onderwijs over de klachten die ouders indienen omdat hun zoon of dochter zich verongelijkt voelt bij een examen of een opmerking. Het respect voor het gezag van een lesgever die zich voluit geeft, lijkt verdwenen. Het centrum van de wereld is het vermeende gelijk van het kind. Ouders willen kwaliteitsvol onderwijs, maar zien ze de plicht van hun kind nog?

Als iemand uit een minderheidsgroep door discriminatie een job niet krijgt, schieten we tekort als samenleving. Maar we zijn soms in een omgekeerde logica beland: een ‘slachtoffer’ hoeft alleen te klagen wegens ‘deel van een minderheid’ om gehoord te worden. Moeten minderheden die job nog verdienen?

Prestatie

Een rechtvaardige samenleving is niet alleen gebaseerd op rechten, maar evenzeer op plichten. De kracht van een samenleving is degene te laten winnen die zijn best doet en vanuit prestatie de job, promotie, selectie, slaagkans verdient. Mensen moeten alles blijven geven wat in hen zit om hun droom te verwezenlijken en zich niet alleen beroepen op rechten.

Zijn we vergeten dat de welvaart waarvan we genieten de verdienste is van de inzet, het zweet en het risico van de vorige generaties? Als we die houding overboord gooien, is de toekomst gehypothekeerd. Vraag niet wat de andere kan doen voor jou, maar ook wat jij kan doen voor de andere. Een samenleving die vooral klagers beloont, zal op termijn niet winnen.

Heeft Facebook te veel burgers in de waan gebracht dat ze het centrum van de wereld zijn, verslaafd aan de ‘likes’ van goednieuwsfoto’s en de verheerlijking van persoonlijke verwezenlijkingen? Zijn de geprojecteerde opgeblazen zelfbeelden van individuen en hun kennissenkring een medeoorzaak van burn-outs? We bouwen valse benchmarks.

Een samenleving moet rechten aan plichten verbinden en niet verworden tot een verwend clubje dat het eigen comfort belangrijker vindt dan inspanning. Te veel mensen nemen hun comfortabel leventje voor evident aan. Ze vergissen zich.