Weg met de afkeer van nuance

Hoe complexer of symbolischer een dossier, hoe groter de lokroep van de politieke slogans. Die verenigen dan wel mensen die dezelfde (wan)hoop delen, maar lossen niets op.

Slogans rollen lekker van de tong. ‘Weg met het status quo!’ ‘België werkt niet meer!’ ‘We staan aan de rand van de afgrond!’ Slogans zijn terecht de specialiteit van marketeers, maar als politici ook ongenuanceerd uit de bocht vliegen, hebben we een probleem. Een eerlijkere slagzin zou bijvoorbeeld zijn: ‘Het klopt dat België voor grote uitdagingen staat, maar er zijn oplossingen voor, zonder dat we het kind met het badwater moeten weggooien.’ Gooi dat maar eens op Twitter. Onder druk van de sociale media is de nuance soms ver te zoeken, maar ook de pers heeft boter op het hoofd.

Nuance is nochtans de enige oplossing. Maar wie geloofwaardige oplossingen wil voorstellen, moet natuurlijk eerst grondig het probleem durven aansnijden. Daar knelt het schoentje. Problemen worden gereduceerd tot sensationele schimmen van zichzelf, omdat je daar veel stemmen mee kunt winnen. Want een eenvoudig probleem lijkt zo opgelost.

Neem de volgende slogan: ‘Het zijn de ... die onze welvaart onderuithalen, maar wij vechten voor uw belangen, koste wat het kost!’ Het volstaat om ‘Eurocraten’, ‘de rijken’, ‘de Walen’, ‘de Vlamingen’, of ‘de immigranten’ in te vullen om uit te komen bij verschillende partijen, maar wat ze gemeen hebben is hun gebrek aan nuance. Een complex probleem (het ontsporende begrotingstekort of de energiecrisis) wordt in de schoenen van een bepaalde groep geschoven, waarop de politicus zich opwerpt als de grote beschermer van de anderen. Te eenvoudig om waar te zijn.

Het is hoe politicologen als Jan-Werner Müller of Cas Mudde populisme definiëren en terugvinden bij extremere partijen (radicaal-links, radicaal-rechts, nationalistisch of eurosceptisch). Er is ondertussen meer en meer onderzoek naar de gevolgen van het beleid dat die partijen voeren als ze aan de macht komen. Dat die desastreus zijn hoeft niet te verbazen. Zelfs al hebben tienjarigen vaak de beste bedoelingen, dan nog volstaat hun eenvoudig wereldbeeld niet om echte complexiteit aan te pakken.

Daar komt nog eens bij dat die opportunistische partijen vaak niet de beste bedoelingen hadden en er alles aan deden om aan de macht te blijven. Het uithollen van de rechtsstaat zoals in Polen, het castreren van de media zoals in Hongarije en zelfs het torpederen van instituties die de machtsoverdracht garanderen zoals in de VS is schering en inslag.

Een ver-van-ons-bedshow, zou je kunnen zeggen, ‘zelfs met het Vlaams Belang zal het zo’n vaart niet lopen’. Het is waar dat we in België nog sterke instituties hebben en dat onze media minder gepolariseerd zijn. Maar het blijft een gevaarlijke gok. De trend gaat niet in de goede richting, zeker niet op de sociale media, waar extreme krachten vaak gebundeld worden.

Een cordon sanitaire plaatsen rond extreme partijen is niet de oplossing. Integendeel, het is opnieuw de schijnoplossing van een tienjarige voor een complex probleem. Mensen stemmen vaak om goede redenen voor die partijen. Het is aan de centrumpartijen om te bewijzen dat ze complexe onderwerpen met nuance kunnen uitleggen. Dat begon deze bestuursperiode goed toen de regering experten inschakelde voor het leveren van ondersteuning voor de fiscale hervorming of staatshervorming. Maar nu trapt de Vivaldi-coalitie in dezelfde val als haar voorgangers. In plaats van onderbouwde keuzes voor te leggen aan de kiezer, worden de slogans uit kast gehaald. In plaats van front te vormen, holt elke partij haar extremere versie achterna of houdt ze vast aan het status quo. Uit onderzoek blijkt dat zo’n strategie alleen de extremen versterkt.

Wat we nodig hebben is een cordon sanitaire rond de afkeer van nuance. ‘Make nuance great again’ is de enige geloofwaardige slogan.

Lees hier wat anderen in de prullenmand gooien.