Dien deze pandemie collectief van antwoord

De voorbije weken praatte ik met tientallen experts. Covid-19 discrimineert: meer ouderen dan jongeren en meer mannen dan vrouwen sterven, en het treft beduidend meer armen. Covid-19 discrimineert niet op basis van nationaliteit: het trekt zich niets aan van landsgrenzen. Ik zeg dit omdat elk land zich heeft gericht op zijn nationale aanpak: hoe kunnen we onze inwoners hiertegen beschermen? Dat is begrijpelijk, maar met zo’n besmettelijk en wijdverbreid virus moeten leiders beseffen dat, zolang er nog ergens een uitbraak is, Covid-19 een bedreiging blijft voor iedereen.

Covid-19 sloeg nog niet hard toe in heel wat landen met een laag en gemiddeld inkomen. Waarom weten we niet, maar de ziekte zal uiteindelijk ook die landen treffen. Zonder hulp zal het aantal besmettingen en doden wellicht nog veel hoger komen te liggen. New York kreunt onder Covid-19, maar als we de cijfers bekijken, heeft één ziekenhuis in Manhattan meer intensivecarebedden dan de meeste Afrikaanse landen. Er kunnen miljoenen slachtoffers vallen.  

Je hoeft niet in een ontwikkelingsland te wonen om je zorgen te maken over de impact. Zelfs als welvarende landen Covid-19 de komende maanden indijken, kan het virus weer de kop opsteken als elders een ernstige uitbraak blijft bestaan. En raakt de hele planeet weer geïnfecteerd.

Wereldwijde strategie

Daarom hebben we een wereldwijde strategie nodig tegen deze ziekte. Die zal wellicht wijzigen naargelang hoe de pandemie evolueert. Drie maatregelen kunnen wereldleiders - in het bijzonder van de G20 - nu al nemen.

Ze moeten materiaal om de pandemie te bestrijden - mondmaskers, handschoenen en diagnosetests - doeltreffend toekennen. Op langere termijn is er wellicht voldoende voor iedereen, maar zolang de voorraden beperkt zijn, moeten we slimme keuzes maken, ook al valt ons dat soms zwaar. Jammer genoeg gebeurt dat niet altijd.

Over enkele zaken zijn de leiders het stilaan eens: bijvoorbeeld dat eerstelijnsgezondheidswerkers prioritair getest moeten worden en persoonlijk beschermingsmateriaal moeten krijgen. Maar wat op grotere schaal? Op basis waarvan verdelen landen mondmaskers en tests? Het komt jammer genoeg vaak hierop neer: welk land betaalt het meest?

Ik ben voor kapitalisme, maar tijdens een pandemie functioneren sommige markten niet, zoals die van de levensreddende middelen toont. De privésector heeft een belangrijke rol, maar als onze strategie tegen Covid-19 uitmondt in een biedoorlog tussen landen, vallen nodeloos nog meer slachtoffers.

We moeten de middelen toekennen op basis van factoren als volksgezondheid en medische noodzaak. Heel wat ebola- en hiv-experts kunnen richtlijnen helpen opstellen. En de leiders van alle landen moeten samen met de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) en haar partners alles op papier zetten. Alle deelnemende landen moeten die richtlijnen onderschrijven, zodat iedereen aan zijn verantwoordelijkheid gehouden wordt. Die overeenkomsten zijn nog belangrijker zodra er een vaccin tegen Covid-19 is. Enkel massale vaccinatie kan deze pandemie beëindigen.

Vaccin  

Dat brengt me meteen bij het tweede dat leiders moeten doen: de nodige O&O-fondsen uittrekken om een vaccin te ontwikkelen. Een van de weinige lichtpunten in het Covid-19-verhaal is de wetenschap. Drie jaar geleden richtte onze stichting samen met de Wellcome Trust en enkele overheden de Coalition for Epidemic Preparedness Innovations (CEPI) op. Dit om vaccintesten te versnellen en snellere manieren voor immunisering te financieren. We wilden voorbereid zijn op een nieuwe virusuitbraak.

CEPI werkt aan minstens acht potentiële vaccins, en de onderzoekers zijn ervan overtuigd dat minstens één binnen 18 maanden klaar is. Voor het eerst zou de mens in zo’n korte tijd een vaccin ontwikkelen voor een nieuwe ziekteverwekker. Die termijn hangt echter af van het beschikbare geld. De voorbije twee weken droegen al heel wat landen bij, maar CEPI heeft minstens 2 miljard dollar nodig. Een ruwe schatting, want innovatie is niet zo makkelijk in cijfers te vatten. Het is dan ook cruciaal dat de G20-leiders nu zinvolle toezeggingen doen.

Planning

Bovendien moeten ze erkennen dat de productie en distributie van het vaccin nog meer geld en planning vergen. We weten nog niet welke vaccins het doeltreffendst zullen zijn, en elk van de vaccins vergt een unieke technologie. Landen moeten dus investeren in verschillende productiefaciliteiten, ook al zullen sommige nooit worden gebruikt. Anders duurt het nadat het lab een vaccin heeft ontwikkeld nog maanden tot de juiste fabrikant opgeschaald heeft.

Ook de kostprijs is belangrijk: privébedrijven die het vaccin willen produceren moeten dat niet met verlies doen. Tegelijk moet elk vaccin beschouwd worden als ‘wereldwijd publiek goed’ en dus betaalbaar en toegankelijk voor iedereen. Gelukkig zetten organisaties als Gavi, the Vaccine Alliance, zich al lang in om landen met een laag en gemiddeld inkomen toegang te geven tot levensbelangrijke vaccins.

De voorbije 20 jaar heeft Gavi samen met de WGO en Unicef 13 nieuwe vaccins geïntroduceerd in de 73 armste landen. Het wil dat ook doen voor het vaccin tegen Covid-19, maar daarvoor heeft het ook meer geld nodig. Gavi heeft de komende vijf jaar 7,4 miljard dollar nodig alleen voor zijn huidige vaccinatie-inspanningen. Een Covid-19-vaccin leveren zal de kosten nog meer de hoogte injagen. Zo'n prijskaartje lijkt gigantisch, zeker nu heel wat economieën slabakken. Maar de cijfers verbleken bij de kost van een vaccinatie-inspanning die op niets uitdraait en een uitbraak die langer duurt.

De voorbije decennia pleitte ik bij de wereldleiders om te investeren in de gezondheid van de allerarmsten. Omdat het zo hoort. Pandemieën herinneren ons eraan dat het bovendien een slimme keuze is. Niet enkel onze waarden en sociale relaties verbinden ons. We zijn dat ook biologisch, door een microscopisch netwerk van ziektekiemen, waardoor de gezondheid van één persoon samenhangt met die van alle anderen. In deze pandemie zijn we allemaal verbonden. Laten we dat ook zijn in onze respons.