Brexitsoap is nog niet voorbij

‘Get brexit done, over vijftig jaar misschien?’ Europese brexitonderhandelaars en -experts wachtten donderdag ietwat vermoeid de uitslagen af van de Britse verkiezingen. De slogan van de Conservatieve premier Boris Johnson ging er de afgelopen weken goed in bij de Britse kiezers, die de brexit, 3,5 jaar na het referendum van David Cameron, grondig moe zijn.

Maar een oplossing in een handomdraai kan zelfs Johnson niet uit zijn hoge hoed toveren. Geen probleem natuurlijk, Johnson heeft al eerder dure beloften gebroken.

De brexit dreigt in 2020 zelfs nog meer dan voorheen het debat in het Verenigd Koninkrijk én in de Europese Unie te beheersen. Zelfs nu Johnson zijn zo begeerde volstrekte meerderheid beet heeft in het Lagerhuis, zijn nieuwe cliffhangers te verwachten en blijft de brexitsoap doorgaan.

Kerst

De ruime zege van de Conservatieven heeft wel één voordeel: de brexitdeal die de premier in oktober in extremis in de wacht sleepte, kan nog voor kerst aan het Britse parlement worden voorgelegd. De goedkeuring in het Lager- en het Hogerhuis en in het Europees Parlement zal in het beste geval afgerond zijn in januari. De Britten kunnen dan vertrekken uit de Europese Unie op 1 februari 2020.

Toch zijn de tegenstanders van Johnson in eigen land er niet gerust op. De brexitcriticaster Ivan Rogers, een voormalige Britse ambassadeur bij de EU, waarschuwt voor een kerstalarm eind 2020. Dan dreigt alweer een no-deal. De overgangsperiode stopt eind 2020 en dus resten maar elf maanden voor een akkoord.

Tijdens de overgangsperiode blijven de Britten gebonden aan alle Europese rechten en plichten. Ze beslissen wel niet meer mee. In het brexitakkoord staat dat de Britten een verlenging kunnen vragen van die overgangsperiode, maar Johnson sluit dat uit.

De nieuwe relatie tussen de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk moet dus in elf maanden onderhandeld worden. De EU-leiders willen zich niet vastpinnen op die deadline. Ze vragen de Commissie vandaag in hun conclusies wel snel met een ontwerp van onderhandelingsmandaat te komen.

Alle hens aan dek

Voor de Europese onderhandelingsteams wordt het in januari opnieuw alle hens aan dek. Sowieso kan in die korte tijd enkel een beperkte agenda aan bod komen. De meest prangende noden zijn handel, visserij en interne en externe veiligheid.

Vooral een handelsakkoord staat bovenaan in de lijst. Zonder akkoord vallen de Britten vanaf 2021 terug op de regels van de Wereldhandelsorganisatie, met voor sommige producten serieuze tarieven. Een akkoord kan tarieven en ook quota vermijden. Maar toch zal Johnson alvast opnieuw een belofte moeten inslikken: frictieloze handel verandert in handel met controles. En voor de honderden afspraken die er nog moeten komen met de Britten over luchtvaart, wegtransport enzovoort zijn vele jaren nodig. Vandaar de Europese boutade dat het loswrikken van het VK uit de EU een werk van 50 jaar wordt.

Aan Europese kant zijn de onderhandelaars voorbereid op alle scenario’s. Michel Barnier blijft de Europese brexitonderhandelaar, of het nu gaat om een toekomstig akkoord of een zoveelste aanpassing van de brexitdeal. Om de Europese lidstaten op een lijn te krijgen, blijft ook de ploeg van de Belg Didier Seeuws op post.