Mallorcaanse rapper Valtònyc, voorvechter van vrijheid van meningsuiting

'Kunst bestaat om te provoceren. Als kunst niet provoceert, is het simpelweg geen kunst. Dan is het waardeloze shit.' Zo vatte Josep Miquel Arenas Beltrán, beter bekend onder zijn artiestennaam Valtònyc, zijn leitmotiv dit jaar in de Spaanse krant Público samen. Door naar dat motto te handelen heeft de Mallorcaanse rapper zichzelf het voorbije decennium wel een hoop juridische besognes op de hals gehaald.

Niemand had ruim tien jaar geleden kunnen vermoeden dat de inmiddels 28-jarige Spanjaard Europese bekendheid zou verwerven. Josep Miquel Arenas Beltrán beleefde een vrij normale jeugd op Mallorca. Zoals wel meer leeftijdsgenoten raakte hij tijdens zijn puberteit in de ban van de Amerikaanse hiphop. Toen de eilandbewoner niet veel later ook enkele Spaanse groepen ontdekte die in hun nummers sociaal onrecht aanklaagden, besloot hij in hun voetsporen te treden: hij zou gaan rappen.

Valtònyc was geboren. Op zijn 16de bracht de muzikant zijn eerste album uit. De daaropvolgende jaren zouden, tussen de studies informatica door, nog een dozijn cd's volgen. Antifascistische, antikapitalistische en republikeinse leuzen liepen als een rode draad door zijn repertoire. Maar nationale bekendheid verwierf de rapper niet.

Tot zijn muziek in 2012 de Spaanse justitie ter ore kwam. Die verslikte zich in bepaalde passages uit Valtònycs werk. Met zinnen als 'Dat ze schrik mogen hebben als een agent in het Baskenland', 'Ik wil de Spanjaarden een boodschap van hoop sturen, ETA is een grote natie' of 'Ik weet niet of de koning op olifanten ging jagen of naar de hoeren ging' zette de rapper volgens justitie aan tot geweld en haat, verheerlijkte hij terrorisme en maakte hij zich schuldig aan majesteitsschennis.

Op 23 augustus 2012 volgde een arrestatie, op 22 februari 2017 een veroordeling tot 3,5 jaar cel. Maar van die straf zat hij geen dag uit, want op 23 mei 2018, een dag voor hij zich bij een gevangenis in Spanje moest aanmelden, dook hij 'als daad van ongehoorzaamheid' op in België. 1.315 dagen later zit hij daar nog.

Aanhoudingsbevel

Dat de muzikant ons land uitkoos als 'ballingsoord' hoeft niet te verrassen. De Belgische justitie had enkele maanden voor Valtònycs aankomst bewezen Spaanse onderdanen niet automatisch over te dragen aan justitie in Madrid. Europese uitleveringsverzoeken tegen de Catalaanse ex-premier Carles Puigdemont en enkele van diens ex-ministers vonden geen gehoor.

Ook voor de Mallorcaan, die zich omschrijft als 'onafhankelijkheidsstrijder', vaardigde de Spaanse justitie een Europees aanhoudingsbevel uit. Tevergeefs. Na ommetjes via het Europees hof van justitie en het Belgische grondwettelijk hof besliste de Gentse kamer van inbeschuldigingstelling dinsdag dat Arenas Beltrán niet uitgeleverd wordt.

Toch zijn de juridische zorgen van de Mallorcaan, die de kost verdient als informaticus bij een bedrijf dat gelinkt is aan Puigdemont, niet voorbij. In zijn vaderland blijft zijn veroordeling overeind. Zodra hij voet op Spaanse bodem zet, wenkt een arrestatie.

Hoewel de twintiger zijn 'personage' Valtònyc dit jaar begraven heeft, blijft hij achter zijn teksten staan en het recht op de vrije meningsuiting verdedigen. 'Als ik aangezet heb tot terrorisme, heeft (schrijver Vladimir, red.) Nabokov met 'Lolita' aangezet tot pedofilie. Je mag er toch van uitgaan dat de Spaanse democratie rijp genoeg is om het onderscheid te maken tussen feit en fictie', zei Arenas Beltrán aan Público. Zonder gratie van Madrid blijft in Spanje een celstraf wenken.