Vlaamse bedrijven veroveren mee de ruimte

Het is druk aan het Internationaal Ruimtestation (ISS). Op 5 april bewoog het SpaceX Crew Dragon-ruimtetuig Resilience zich van een koppelpoort naar een andere. Het was voor een eerst dat een privéruimtetuig zo'n manoeuvre deed en het was het startschot voor een maand vol aankomsten en vertrekken van Sojoez- en Dragon-ruimtetuigen.

Kris Vanderhauwaert, CEO van de organisatie van de Vlaamse Ruimtevaartindustrie (VRI), heeft het over de 'new space'-beweging.  'We zien de privésector het voortouw nemen in de VS met nieuwe zaken- en financieringsmodellen.'

Er is de jongste decennia veel geïnvesteerd in het ISS en ook in Europa is er interesse van privébedrijven. 'Er een bewustwording dat we dat gigantische laboratorium, het ISS, commercieel kunnen benutten', zegt Vanderhauwaert. De gewichtloosheid en de straling creëren een unieke omgeving voor domeinen zoals materiaalkunde, biochemie en farma.

'Bedrijven volgen dat met interesse op, ook al staan we nog ver van de bouw van fabrieken in de ruimte', weet Georges Heeren, ruimtetechnologiespecialist bij de technologiefederatie Agoria.

Ruimtegeneeskunde

Het Molse nucleaire onderzoekscentrum SCK CEN speelt een belangrijke rol in het ruimteonderzoek. Sarah Baatout is er hoofd radiobiologie en expert in ruimtegeneeskunde. Zij is opgetogen over de snel toenemende activiteit. 'Het opent nieuwe deuren', zegt ze.

Baatout zit op de eerste rij, want ze is ook verbonden aan de Europese ruimtevaartorganisatie ESA, die participeert in het ISS. 'Meer astronauten kunnen nu de ruimte in. Het toont aan dat de privésector heel snel grote stappen vooruit zet. Acht maanden geleden werd besloten van vijf naar zes astronauten te gaan op het ISS, nu zitten er zeven.' Dat maakt een groot verschil in wat mogelijk is in het ruimtelaboratorium. 'Elke week is er een astronaut buiten het ISS aan het werken.'

Het buitenwerken houdt risico's in. De straling is er veel hoger dan binnen. Ook in het station zijn er verschillen. De buitenste wanden en materialen kunnen secundaire straling veroorzaken. Mol laat metingen en bloedanalyses uitvoeren. De experts ontwikkelen er stralingsmodellen en risicoanalyses.

De lessen die ze in Mol leren, zijn van levensbelang voor een verblijf op de maan. Dit decennium nog reizen de eerste vrouw en de eerste niet-witte astronaut naar de maan. Dat hemellichaam wordt in de jaren nadien een tussenstap op weg naar menselijke aanwezigheid op Mars.

De maan heeft geen atmosfeer en de straling is 400 keer hoger dan op aarde. Een toekomstige maanbasis wordt best deels ondergronds gebouwd, zegt Baatout. Maar ook dan zal een astronaut in zes maanden tijd tot zeventig keer buitenkomen.

Ook Europese astronauten zullen naar de maan gaan. Bij SCK CEN ontwikkelen ze een Europees ruimtepak met Jasna Rokegem, een Vlaamse die op het kruispunt werkt van mode, technologie en wetenschap. 'Het pak, dat twaalf lagen zal hebben, moet elastisch zijn, bestand tegen temperatuursverandering en corrosie. Het is een tweede huid vol met sensoren', zegt Baatout.

Mensen reageren heel verschillend op straling, afhankelijk van hun genetische achtergrond. Gepersonaliseerde geneeskunde moet uitzoeken tot hoever iemand kan gaan. 'Al dat onderzoek is ook rechtstreeks van nut voor mensen op aarde', benadrukt Baatout.

Voedsel

SCK CEN ontwikkelde ook een afvalrecyclagesysteem op basis van bacteriën dat het voor astronauten mogelijk maakt om zelfstandig zuurstof, drinkbaar water en voeding te produceren in de ruimte. Het systeem werd getest in het ISS.

Een ander experiment dat met succes werd getest op het ISS is Biorock. Bacteriën kunnen mineralen uit een rots halen en die zuiveren, zodat ze bruikbaar zijn voor plantenteelt.

De VRI werkt samen met de cluster Flanders Food, ruimtevaartbedrijven en kennisinstellingen. In 2019 kwamen de producent van bakkerij-ingrediënten Puratos en de start-up Urban Crop Solutions met een project om tarwe te laten groeien onder de grond, geschikt voor de omstandigheden op Mars.

Ecosysteem

De Ariane-draagraketten van ESA zijn historisch van groot belang voor de industrie in Wallonië en Brussel. 'Vlaamse bedrijven zijn vooral onderaannemers en nichespelers, actief in robotica, instrumentatie, camera's, monitoring van de aarde en life sciences', zegt Vanderhauwaert.

'De koppelingsmechanismen van het ISS werken bijvoorbeeld met Vlaamse technologie van QinetiQ Space. Het Zaventemse bedrijf Space Applications Services ontwikkelde ICE Cubes, kleine kubussen voor minilabs die kunnen worden gebruikt in het ISS.'

'Vito ontwikkelt applicaties gebaseerd op satellietaardobservatie, OIP bouwt optica en instrumenten om satellietbeelden in de juiste resolutie te leveren, Caeleste maakt beeldsensoren, Edgise wil op het niveau van de satellieten zelf al een preselectie maken van de beelden.' Vanderhauwaert ziet een heel ecosysteem ontstaan: 'De ruimtevaart is voor die bedrijven een platform om dingen te doen die belangrijk zijn op aarde.'