Recensie | 'Bird' toont sociaal drama met snuifje magie

‘Is it too real for ya?’, brult de Ierse rockgroep Fontaines D.C. vroeg in de film ‘Bird’. De song onderstreept een scène waarin hoofdfiguur Bailey en haar stevig getatoeëerde vader Bug op een elektrische step door de straten vlammen. Het is een opstoot van wilde en ongebreidelde energie, maar het klinkt ook als een slogan voor de film als geheel. Alsof regisseur Andrea Arnold wil aangeven waarover ze het zal hebben.

Dat zal de 63-jarige Britse cineaste voor alle duidelijkheid zelf nooit toegeven. Ze staat erom bekend dat ze haar eigen werk zelden of nooit openlijk uit de doeken doet. Net zoals ze in een museum uitleg bij kunstwerken niet leest en zich liever focust op de emoties en gedachten die het werk bij haar losmaakt, laat ze interpretaties van haar films over aan de kijker.

Wilde jeugd

Het neemt niet weg dat de confrontatie met de harde realiteit een leidmotief is in haar oeuvre. De verhalen die Arnold vertelt, spelen zich doorgaans af in sociale kringen die vaak omschreven worden als marginaal. Haar debuut ‘Red Road’ had het over de relatie tussen een vereenzaamde vrouw en een ex-gedetineerde. ‘Fish Tank’ en ‘American Honey’ portretteerden meisjes uit achtergestelde milieus.

Gebroken gezinnen, afwezige ouders, tienerzwangerschap, huiselijk geweld, seksueel misbruik, fysieke en verbale agressie, drugsverslaving, geestesziekte, misdaad: het zijn terugkerende thema’s, ook in ‘Bird’. Dat hoeft niet echt te verbazen als je weet dat Arnold zelf opgroeide in gelijkaardige omstandigheden in een sociale woonwijk. Haar moeder en vader waren respectievelijk 16 en 17 toen ze geboren werd, haar moeder voedde haar en haar drie broers en zussen in haar eentje op, en naar eigen zeggen had ze ‘een zeer wilde jeugd’.

Wat Arnolds films bijzonder maakt, is dat ze ondanks die context op zoek gaat naar de schoonheid in de werelden die ze afbeeldt. Ze gebruikt de harde realiteit als bouwstenen om iets te maken wat een vorm van poëzie in zich draagt en een antwoord biedt op die brutaliteit. Haar personages zoeken een manier om aan hun leven te ontsnappen of er zin aan te geven.

Muziek keert vaak terug, net als liefde en een band met de natuur. Bailey (gespeeld door Nykia Adams) in ‘Bird’ is geen uitzondering. Op haar twaalfde is ze nog niet bezig met de fysieke liefde - ze krijgt in de loop van de film voor het eerst haar maandstonden - maar ze is duidelijk op zoek naar iets. Haar vader (Barry Keoghan) is enthousiast en warmhartig genoeg maar te impulsief en onbetrouwbaar, terwijl haar moeder klem zit in een relatie met een onuitstaanbare nieuwe vriend. Haar halfbroer Hunter en vriendin Moon hebben dan weer hun eigen problemen.

Baileys soelaas in die chaotische wereld is om met haar smartphone foto’s te nemen van dieren, met een voorkeur voor vogels. Wanneer ze na een bewogen nacht wakker wordt in een wei, maakt ze kennis met een ongewone maar zachtaardige man die zichzelf voorstelt als Bird (rol van Franz Rogowski). Bailey reageert in eerste instantie bits, maar ze is meteen geïntrigeerd door de minzaamheid die hij uitstraalt. Bird vertelt dat hij probeert te achterhalen wie zijn ouders waren, en Bailey besluit hem te helpen. Zo groeit een hechte band, die het meisje ingrijpend zal veranderen.

Koude logica overstijgen

‘Bird’ mag dan spelen met elementen die Arnold al eerder aan bod heeft laten komen, ze vindt toch weer een unieke invalshoek. Ze gaat sowieso graag op zoek naar de wonderlijke details van het leven, en die magie duwt ze hier voor het eerst helemaal door.

De film ontpopt zich op den duur tot een soort fabel, wat ook perfect past bij de leeftijd van het hoofdpersonage. Op haar twaalfde staat Bailey nog open voor emoties en ervaringen die de koude logica van elke dag overstijgen. ‘Bird’ is dan ook een coming-of-ageverhaal over een meisje dat leert inzien dat je wel degelijk met een open en persoonlijke blik naar het leven kunt kijken, hoe donker alles ook lijkt. En dat iedereen in principe je aandacht en liefde verdient.

Dat is waarin Arnold zelf zo sterk is. ‘Bird’ heeft het over een milieu dat vaak scheef en minachtend bekeken wordt, maar de cineaste dwingt respect af voor haar personages. Of zoals Arnold het zelf omschrijft in een gesprek met Filmmaker Magazine: ‘Wat mij fascineert, is hoe we naar de wereld kijken, en naar elkaar. Ik probeer het publiek een venster te geven op mensen, op hun innerlijke wereld. Door dat ene personage, die ene mens, te blijven volgen, probeer ik de verbeelding van de kijker aan te wakkeren. Ik wil zien of ze inzicht kunnen krijgen door één persoon gedurende lange tijd te volgen en te bekijken. Want dat is mijn theorie: als je lang genoeg naar iemand kijkt - om het even wie - kun je empathie krijgen voor die persoon.’

In ‘Bird’ resulteert die empathie meer dan ooit in een aanstekelijke levensvreugde. En een film die in al zijn onvoorspelbare eenvoud aan je ribben blijft kleven.

‘Bird’ speelt nu in de bioscoop.