Recensie 'When We See Us' | Afrika door de ogen van zwarte kunstenaars

In Bozar brengt 'When We See Us' een overzicht van een eeuw zwarte figuratieve schilderkunst. De van oorsprong Zuid-Afrikaanse tentoonstelling was eerder te zien in het museum voor hedendaagse kunst in Kaapstad, het Zeitz MOCAA. Ze is samengesteld door Tandazani Dhlakama en Koyo Kouoh, die volgend jaar curator is van de Biënnale van Venetië.

De titel is gebaseerd op de Netflix-reeks 'When They See Us' uit 2019. In de serie, gebaseerd op waargebeurde feiten, worden vier zwarte tieners en een Zuid-Amerikaanse jongen ten onrechte beschuldigd van de verkrachting van een blanke vrouw. Hun huidskleur - dus hoe ze gepercipieerd worden door anderen - speelde daarbij een grote rol.

In de expo wordt het perspectief omgedraaid: zwarte kunstenaars uit Afrika, al dan niet uitgeweken naar andere continenten, kijken naar zichzelf en naar hun wereld. Ze zetten zich daarmee af tegen de stereotiepe beeldvorming over Afrika als een continent waar veel misloopt. De nadruk ligt op hoe het leven in Afrika en ver daarbuiten een feest is. Vandaar 'black joy' als uitgangspunt. Feest wordt op die manier een politieke boodschap.

Voor de expo in Bozar brachten de curatoren zo'n 150 kunstwerken van 120 verschillende kunstenaars samen, iets minder dan op de eerdere tentoonstelling in Kaapstad. Op zo goed als elk schilderij wordt de mens afgebeeld. De ene keer als een zuiver portret, de andere keer als figurant in scènes uit het dagelijkse leven. De ene keer haast fotografisch realistisch, de andere keer schimmig en bijna abstract. In dat opzicht is de zwarte figuratieve schilderkunst niet anders dan de westerse.

De grote diversiteit aan kunstenaars en de kunst is een rijkdom, maar tegelijkertijd vraag je je op het einde van de tentoonstelling af wat de curatoren precies wilden vertellen. De thematiek is eigenlijk beperkt tot figuratieve kunst van zwarte kunstenaars van de voorbije 100 jaar. Er worden in dat brede kader te weinig narratieve elementen samengebracht om een consistent verhaal te vertellen. De indeling in algemene en vrijblijvende thema's als 'het alledaagse' en 'rust' helpt ook niet.

En toch is 'When We See Us' een expo die je gezien moet hebben. Tussen de 150 kunstwerken zitten heel veel parels, zo goed als altijd van kunstenaars over wie in het witte Westen weinig geweten is. Op die manier is de tentoonstelling een echte ontdekkingstocht die je van de Obama's (een werk van Chéri Chérin) over een bruiloft (Matundu Tanda) naar de rust van Mazowe in Zimbabwe brengt (Kudzanai-Violet Hwami).

'When we See Us' loopt tot 10 augustus in Bozar, Brussel.