Ook al duiken in het buitenland ondergrondse woonprojecten op, in ons land is het niet aan de orde. De ondergrondse uitbreiding van stedelijke gebouwen schept wel extra ruimte, bijvoorbeeld voor parkeergarages. Technische innovatie maakt het mogelijk om ondergrondse constructies te bouwen zonder de bovengrond te hoeven openbreken.
Wonen onder de grond heeft wel wat voordelen. Het woonoppervlak wordt kleiner en daarmee goedkoper. Bovendien zitten de isolatiewaarden van ondergrondse woningen meestal meteen goed: in de zomer blijft het koel, in de winter koelt het nooit sterk af. Al is een goede ventilatie uiteraard essentieel. Last van lawaai of inkijk van de buren? Haast onbestaande. En tot slot verstoren ondergrondse woningen het landschap amper.
Technisch gezien bestaan er geen redenen om niet ondergronds te bouwen. ‘De Belg raakt meer en meer overtuigd van compacter wonen en van hoogbouw, maar ondergronds wonen? Dat gaat voor de meesten een brug te ver. Mensen hebben daglicht nodig om gelukkig te zijn, ook in hun woning. Dat er op dit moment nog niemand ondergrondse woningen bouwt in ons land, is volgens mij eenvoudigweg te verklaren door het feit dat hier geen markt voor bestaat’, zegt Philippe Janssens, CEO van projectontwikkelaar Immpact.
‘Niemand bouwt al ondergrondse woningen in ons land. En dat is eenvoudig te verklaren door het feit dat hier geen markt voor bestaat.’
Janssens is een pleitbezorger van hoogbouw. Toch ziet ook hij kansen in de tegenovergestelde richting. ‘In de toekomst moeten we de ondergrondse ruimte beter benutten. Dan denk ik in de eerste plaats aan gemeenschappelijke wasplaatsen of kelders. Dat getuigt niet alleen van efficiënt ruimtegebruik, het brengt de bewoners van een flatgebouw ook dichter bij elkaar.’
Historisch uitzicht
De beschikbare open ruimte in ons land wordt schaars. We moeten ‘inbreiden’ in plaats van ‘uitbreiden’. En daarvoor kunnen we ook naar beneden kijken. Door de hal van het vernieuwde AfricaMuseum in Tervuren onder de grond te steken, werd het historische uitzicht gevrijwaard. In Luik werden de kelders van het museum La Boverie een halve meter verdiept, zodat de ondergrondse ruimte tot volwaardige expositiezalen werd omgetoverd. De Gentse stadsbibliotheek De Krook is volledig onderkelderd. De kelderverdieping kwam in de plaats van het zwaar vervuilde terrein dat werd afgegraven.
‘Steden in de hoogte én in de diepte uitbreiden is een technisch huzarenstukje.’
Een sterk staaltje stadsinbreiding is de renovatie en herbestemming van de historische Handelsbeurs in Antwerpen. ‘Steden in de hoogte én in de diepte uitbreiden leidt gewoonlijk tot technische huzarenstukjes’, zegt Johan Van Wassenhove, CEO van bouwgroep Denys. ‘In de multidisciplinaire aanpak van ondergrondse uitbreiding en bovengrondse bouwkunde zijn wij thuis.
We deden ervaring op als bouwer van pijpleidingen en tunnels. Reken daarbij onze uitgebreide ervaring in veeleisende funderingsvraagstukken en de cirkel is rond.’
Wallie
De Handelsbeurs wordt gerestaureerd en omgevormd tot een publieke ruimte met feest- en conferentiezalen. ‘Ook het belendende historische Hotel du Bois uit de zestiende eeuw en de negentiende-eeuwse uitbreidingen zijn we aan het restaureren en vormen we om tot luxehotel. Ondergronds komen er drie nieuwe verdiepingen.
Daarmee scheppen we extra parkeerruimte en leggen we een ondergrondse bevoorradingsroute aan, zodat we de buurt niet belasten met extra verkeer. Deze constructie bouwden we onder de Handelsbeurs met behulp van vijzel- en monitoringtechnieken en jetgrouten, dat is een technologie waarbij je specie met een roterende, borende lans in de grond injecteert.’
‘Onze ingenieurs ontwikkelden ook Wallie, onze WallSlotRobot. Deze robot is uniek, omdat hij een antwoord biedt op de complexe techniciteit van stadsinbreidingswerken. Wallie kan beschoeiingen voor ondergrondse constructies realiseren zonder de bovenliggende constructies te moeten opbreken, wat voor beschermde gebouwen uiteraard nooit de bedoeling is.’ Binnenkort gaat Denys ook in Spa aan de slag, bij het stadsinbreidingsproject voor de renovatie van de vroegere thermen.