Een hotel in een leegstaande kerk, een kunstencentrum in een oud douanegebouw of een bedrijvencentrum in een historische loods? Met inspansion wordt bijna alles mogelijk. ‘Alle leegstaande gebouwen krijgen in de toekomst een functionele invulling.’
Meer doen met minder ruimte, en oude ruimte inrichten naar de noden van vandaag: daar draait het bij inspansion om. Deze visie op vastgoed laat steden van binnenuit groeien. Ze geeft in onbruik geraakte gebouwen als fabrieken, scholen, herenhuizen, bibliotheken en zelfs watertorens een respectvolle herbestemming, zodat er nieuw leven rond ontstaat.
‘Historische gebouwen vormen de ziel van een stad of een buurt, geven die identiteit en maken die aantrekkelijk’, verduidelijkt Linda Boudry, directeur bij Kenniscentrum Vlaamse Steden, dat in 2013 onderzoek deed rond slim verdichten, en dus ook herbestemmen. ‘Almaar meer lokale besturen, vastgoedontwikkelaars en architecten ontdekken de voordelen inspansion. Een herbestemming bewaart het unieke karakter van een gebouw, springt slim om met steeds schaarser wordende bebouwbare oppervlaktes én maakt van de omgeving een nieuw kloppend hart van de sociaal-economische gemeenschap.’
Koffie en fietsherstellingen
Enkele succesvolle en inspirerende voorbeelden? In Aalst werden de industriële gebouwen van Cimorné uit 1920 omgevormd tot een hippe hotspot, waar buurtbewoners onder meer terechtkunnen voor koffie, fietsherstellingen, een kappersbeurt of originele plantjes
In ‘t Groen Kwartier in Antwerpen evolueerde een verkommerd leegstaand militair hospitaal naar restaurant The Jane én een bruisende woonwijk met appartementen, eengezinswoningen en lofts. Wijkpark De Porre in Gent was in 1907 een katoenweverij, en is vandaag een groene long met woningen en enkele publieke functies. De Hoorn in Leuven transformeerde van een brouwerijzaal naar een levendige start-uphub, met onder andere een restaurant, evenementenzaal en een stadspark.
Bijna alles kan
Welke gebouwen komen in aanmerking voor inspansion? Volgens Linda Boudry bestaan er nauwelijks beperkingen. ‘Van beschermde monumenten, naar geïnventariseerd bouwkundig erfgoed, tot ongeklasseerde historische constructies: élk gebouw met een uniek beeldbepalend karakter leent zich in zekere mate voor een herbestemming.’
‘Inspansion is het stedenbouwkundige equivalent van recyclage.’
Anders is het met de invullingen die aan herbestemde gebouwen gegeven kunnen worden. In Nederland werd bijvoorbeeld een kerk verbouwd tot nachtclub. Dat is in ons land wellicht een brug te ver. Linda Boudry: ‘Al merken we bij kerken de laatste jaren wel een gedurfdere evolutie.’ Waren het vroeger vooral overheidsdiensten die daar hun intrek namen, dan bestaan er vandaag ook voorbeelden waarbij kerken omgeturnd werden tot theater, circusschool en restaurant.
Niet alles lukt
Uiteraard zijn niet alle herbestemmingsprojecten succesvol. Sommige initiatieven stranden tijdens het realisatieproces. Vastgoedontwikkelaars kunnen zich terugtrekken omdat bepaalde voorwaarden, bijvoorbeeld van het agentschap Onroerend Erfgoed, te grote of dure structurele ingrepen vereisen. Of er komt oppositie van buurtbewoners, die een herbestemming van een gebouw niet zien zitten, omdat ze bijvoorbeeld verkeersoverlast vrezen. Of er ontstaat ergens een probleem rond financiering of subsidiëring.
Om de slaagkansen van een herbestemmingsproject te maximaliseren, is een gemeenschappelijke visie hoe dan ook onmisbaar. Linda Boudry: ‘De contouren van zo’n project moeten vooraf goed afgesproken en afgestemd worden met álle stakeholders.’
De kracht van inspansion
Ook een gezonde dosis durf en lef bij de opdrachtgever en alle betrokkenen is onmisbaar. Het komt er in de praktijk vaak op aan dat je begane paden moet verlaten en creativiteit aan de dag moet leggen om iets compleets nieuw te ontwikkelen. Ook al is de uitvoering in de praktijk soms complex.
‘Niets overtreft de kracht én de lokale verankering wanneer dergelijke projecten uiteindelijk gerealiseerd worden’, besluit Linda Boudry. ‘Inspansion is voor mij het stedenbouwkundige equivalent van recyclage: slim, circulair en onmisbaar. Er zijn ondertussen voorbeelden genoeg die het potentieel bewijzen.’