De toekomst is cashloos én contactloos

Nooit nog cash op zak, altijd en overal betalen met je bankkaart of smartphone: het lijkt het ultieme betaal - gemak. Voor consumenten, maar ook voor handelaars: het gaat sneller, het is veiliger, en het maakt definitief komaf met de tijdrovende ommetjes naar de bank om de inkomsten te storten of wisselgeld op te halen. In de Belgische praktijk is daar vooralsnog bitter weinig van te merken: ondanks een veelvoud aan nieuwe apps en technologie blijven we hardnekkig verknocht aan onze munten en bankbiljetten. Als we Lieven Cloots, juridisch adviseur bij Unizo, mogen geloven, komt die cashloze samenleving er in ons land het eerstkomende decennium zeker nog niet aan. ‘De trend gaat zeker richting minder cash, maar het gaat bijzonder traag. In 2013 gebeurde 54 procent van alle betalingen in ons land nog in cash, vorig jaar strandden we op 51 procent. Dat is amper een significante daling te noemen.’ Mogelijke verklaringen hoef je niet eens zo ver te zoeken: er is het relatief hoge prijskaartje dat jarenlang aan elektronisch betalen hing, in eerste instantie voor een handelaar.

‘Zeker voor kmo’s met relatief kleine marges was het sop vaak de kool niet waard’, klinkt het, ‘en die perceptie blijft doorleven, ook al zijn de tarieven intussen toch stevig gezakt. Bovendien kijkt de handelaar in eerste instantie naar wat de klant wil. Als meer dan de helft van alle betalingen nog in cash gebeurt, dan betekent dit gewoonweg dat de Belg nog heel graag cash gebruikt.’ ‘Het marktaandeel van nieuwe apps zoals bijvoorbeeld Payconiq blijft voorlopig verwaarloosbaar’, bevestigt ook Leo Van Hove, specialist betaalsystemen en munteconomie aan de VUB. ‘Consumenten springen voorlopig niet massaal op die trein. Het aantal traditionele kaartbetalingen groeit lichtjes. Er zijn nog altijd heel wat handelaars die voor kleine bedragen noch de traditionele kaart noch de nieuwste toepassingen aanvaarden. En dat lijkt mij een van de grootste uitdagingen. Met het verdwijnen van Proton won cash zelfs opnieuw aan belang. Terwijl een aantal nieuwe toepassingen, waaraan geen vaste kosten of abonnementskosten verbonden zijn voor de handelaar, nochtans interessant kunnen zijn. Zeker voor wie vaak relatief kleine betalingen ontvangt. Maar laat ons eerlijk zijn, het gaat in ons land soms niet alleen over het prijskaartje of het gebruiksgemak: elektronische transacties zetten ook een stevige rem op zwarte betalingen.’

DAKLOZENKRANT

Ook Lieven Cloots ziet stilaan een hele generatie nieuwe oplossingen opduiken, die vaak stukken goedkoper zijn, in de vorm van allerlei apps en zelfs volledig contactloze betalingen. ‘Alleen brengen die tegelijk ook een heel nieuw probleem mee. Net doordat er zowat elke maand een nieuwe betaalapp gelanceerd wordt, zien handelaars door de bomen het bos niet meer. Dus kijken ze de kat uit de boom: welke app of technologie zal het finaal halen?’ Dat het ook anders kan, bewijzen ze in Zweden, en in mindere mate ook in Nederland. Amper 5 procent van alle betalingen in winkels gebeurt in Zweden nog met cash geld. Het land stevent in ijltempo af op een maatschappij zonder contanten. In het openbaar vervoer kunnen reizigers al jaren niet meer terecht met munten of biljetten. De meeste winkels weigeren contanten, zelfs de verkoper van de daklozenkrant aanvaardt alleen nog elektronische betalingen. Dat ligt deels aan het haast grenzeloze

vertrouwen van de meeste Zweden in technologische innovaties. Een tweede verklaring vormt de jarenlange samenwerking tussen banken in dat land. Die leidde bijvoorbeeld tot een uniforme pinautomaat, de Bankomat, die elke Zweedse bankkaart accepteert. Last but not least speelt ook het grote vertrouwen in de overheid én in de banken in de meeste Scandinavische land een grote rol: Zweden hebben geen moeite om hun geld toe te vertrouwen aan een bankinstelling. Ze gaan er blindelings van uit dat een bank integer met hun geld en hun data omgaat. Ook in Nederland staan ze al een heel eind verder op de weg naar cashloze maatschappij: in 2014 rekenden onze noorderburen in winkels voor het eerst vaker af met hun pinpas dan met cash geld. Banken spelen een grote, maar niet altijd even onbesproken rol in die evolutie. Aan elke betaling met een pinpas of kredietkaart wordt uiteraard verdiend, maar de betaalgegevens op zich zijn ook geld waard. Enkele jaren geleden kondigde ING Nederland een proef aan met het verkopen van die betaalgegevens. Maar dat leidde tot zoveel ophef, dat de bank zich al snel verplicht zag dit plan opnieuw in te trekken.

NEDERLAND GIDSLAND

Hoe moet het nu verder in eigen land? Leo Van Hove vindt dat we zeker lessen kunnen trekken uit de Nederlandse aanpak. ‘Daar bestaat zoiets als het maatschappelijk overleg betalingsverkeer, een overlegorgaan waarin zowel handelaars, consumenten als de centrale bank vertegenwoordigd zijn. In die groep is enkele jaren geleden een convenant afgesloten met de uitdrukkelijke bedoeling elektronische betaalsystemen zoveel mogelijk te promoten. De Nederlandse banken ondersteunen het initiatief ook financieel, om handelaars én consumenten over de streep te trekken.’ ‘Dat heeft vruchten afgeworpen: de sterke groei van het aantal kaartbetalingen bij onze noorderburen zit hoofdzakelijk in de kleine betalingen, en nu ook in het zeer gebruiksvriendelijke systeem van contactloos betalen. Vandaag wordt bij ons bijvoorbeeld ook nog gewerkt met betalingen op basis van QR-codes, maar dat systeem vind ik maar een tussenstap: het blijft een stuk omslachtiger dan volledig contactloos betalen.’ ‘De Belgische banken lopen nog een beetje achter in vergelijking met hun Nederlandse collega’s. Toch is het maar een kwestie van tijd alvorens we ook in België van die technologie gebruik kunnen maken. De acceptatie van nieuwe technologie is altijd het verhaal van de kip en het ei: banken, handelaars en consumenten moeten samen op de kar springen, maar wie neemt als eerste het initiatief?’