Onbeschikbare geneesmiddelen: Europa is aan zet

Kan u de omvang van het probleem schetsen? Hoeveel geneesmiddelen zijn niet verkrijgbaar?

Hugues Malonne: ‘In theorie zijn er in ons land ruim 10.200 geneesmiddelen op de markt. Vandaag zijn er 736 referenties niet beschikbaar, maar in sommige gevallen gaat het om bepaalde verpakkingen van een geneesmiddel. Beperken we ons tot de geneesmiddelen waarvoor er geen therapeutisch alternatief bestaat, dan zijn het er welgeteld elf. Dat is hooguit 0,1 procent van de totale hoeveelheid geneesmiddelen dat in België gecommercialiseerd wordt. Maar voor de patiënten die ervan afhankelijk zijn, vormt dat uiteraard een groot probleem.’

Hoe verklaart u dat er sinds enkele jaren meer problemen zijn met de beschikbaarheid van geneesmiddelen?

‘Er zijn verschillende oorzaken, maar de voornaamste is de wereldwijde en strakke organisatie van de farmaceutische industrie en de distributieketen. Hierdoor zijn ze bijzonder kwetsbaar. Elke verstoring van de wereldwijde bevoorradingsketen – denk aan de pandemie of de oorlog in Oekraïne – leidt meteen tot grote problemen. Daarnaast stellen we vast dat er een groot verschil bestaat tussen nieuwe geneesmiddelen die op de markt komen en oudere producten.’
‘In theorie is de kans op stockproblemen klein voor pas gelanceerde geneesmiddelen, omdat de producenten daar uiteraard zwaar op inzetten. Ozempic is een uitzondering, maar dat heeft alles te maken met de veel bredere inzet ervan dan waarvoor het geregistreerd is. Een ander verhaal zijn dus de producten die al lang op de markt zijn of de nicheproducten. Veelal zijn er daarvan maar één of twee producenten. Duikt er een onverwacht probleem op in de productie- of distributieketen, dan komen we al snel in de problemen. Producenten zullen sneller geneigd zijn die geneesmiddelen uit productie te halen.’

Moeten we, vanuit de vaststelling dat de productie en distributie van geneesmiddelen wereldwijd verlopen, vooral uitkijken naar een Europese oplossing om nationale problemen te vermijden?

‘Er lopen al initiatieven en ons land zal tijdens zijn Europees voorzitterschap begin volgend jaar zeker aan die kar trekken. Er bestaat bijvoorbeeld al een Europees solidariteitsmechanisme, waar we in geval van nood een beroep op kunnen doen. Daarnaast wordt de laatste hand gelegd aan een lijst met essentiële geneesmiddelen, waarmee we gericht de markt kunnen screenen en vlotter kunnen anticiperen op eventuele tekorten. Die lijst zou eind november rond moeten zijn.’

‘We werken ook aan een toolbox die ons moet toelaten om tijdelijk de administratieve regels te versoepelen. Zo kunnen we normaal geen geneesmiddelen uit pakweg Zweden rechtstreeks ter beschikking stellen van Belgische patiënten, omdat de bijsluiter niet in onze landstalen is. Als we die geneesmiddelen alleen gebruiken in onze ziekenhuizen, waar ze perfect weten hoe ze toe te dienen en wat de mogelijke bijwerkingen zijn, dan kunnen we ons administratief uiteraard flexibeler opstellen. Ook dat scenario verkennen we nu. Maar het moet duidelijk zijn: er bestaat niet zoiets als één zaligmakende oplossing.’

Voor een substantiële oplossing moeten we in de eerste plaats naar de producenten kijken: zij moeten hun productie en distributie minder lean en just in time maken?

‘Er komt Europese regelgeving aan, wellicht ook al tijdens het Belgisch Europees voorzitterschap. Ideaal zou een soort van Europese “draaiende stock” zijn, waarmee we kunnen inspelen op een tijdelijke verhoging van de vraag. Dat vraagt een inspanning van de producenten, dat klopt, maar ook voor hen is het veel efficiënter om dit op Europese schaal te organiseren dan in elke lidstaat afzonderlijk. Je mag niet vergeten dat stocks na een tijdje onbruikbaar worden, het is dus veel beter om in te zetten op een flexibel Europees systeem.’