De digitalisering van gezondheidsdata gaat onverminderd voort, maar nog te vaak zijn systemen niet op elkaar afgestemd of wordt cruciale informatie niet gedeeld. ‘Ik ben behoorlijk optimistisch’, klinkt het bij Giovanni Briganti, associate professor en chair of AI & digital medicine aan de Universiteit van Bergen. ‘Het komt erop aan het bestaande ecosysteem te verbreden en te optimaliseren.’
De meeste spelers in de brede zorgsector beschikken over behoorlijk performante interne digitale systemen, wat zich bijvoorbeeld vertaalt in geïntegreerde patiëntendossiers in de ziekenhuizen. Maken we voldoende gebruik van die potentieel rijke informatiebron of is er nog werk aan de winkel?
Giovanni Briganti: ‘Het antwoord op die vraag is behoorlijk complex, net omdat er zo veel uiteenlopende systemen bestaan. Zo worden de digitale patiëntendossiers in ziekenhuizen inderdaad al bijzonder intensief gebruikt om de zorg voor de individuele patiënt te verbeteren. Maar de beschikbare data worden nog veel te weinig ingezet om de algemene zorgkwaliteit in de ziekenhuizen en daarbuiten op te trekken.’
Wat is de kern van de zaak?
‘Onze ziekenhuizen staan al jaren onder druk om de invoering van de digitale patiëntendossiers te versnellen en om hun interne organisatie daarop af te stemmen. Dat is uiteraard een goede zaak. Maar vaak beschikken ze zelf niet over voldoende expertise om al die data breder te analyseren en te gebruiken. Daarnaast ontbreekt het vaak aan strategische partnerships tussen de ziekenhuizen en de farmasector, waardoor de data onbenut blijven. Ik stel ook vast dat onze ziekenhuizen het lastig hebben om de noodzakelijke IT-profielen aan te trekken die met die data projectmatig aan de slag kunnen. Last but not least: de inzet van digitale gezondheidstechnologie wordt nog onvoldoende terugbetaald, zodat ziekenhuizen vaak aarzelen om er zwaar in te investeren.’
Naast de data die ziekenhuizen verzamelen, zitten uiteraard ook de huisartsen op een berg aan gezondheidsdata van hun patiënten?
‘Dat klopt en we hebben de neiging om dat potentieel uit het oog te verliezen. Huisartsen hebben doorgaans de tijd noch de middelen om zelf met die data aan de slag te gaan. Bovendien werken ze doorgaans zelfstandig en worden ze daarin niet bijgestaan. We moeten daarom de samenwerking met hen stimuleren voor het gebruik van zowel primaire als secundaire data.’
Ik ben er rotsvast van overtuigd dat België een voorloper kan zijn in digitale gezondheidstechnologie.
Loopt België achter of is de situatie elders in Europa vergelijkbaar?
‘Ik denk dat ons land eerder in het Europese koppeloton zit. In andere Europese landen is het voor een ziekenhuis veel lastiger om toegang te krijgen tot de data van andere ziekenhuizen. België wordt in heel wat domeinen als een ideaal testland beschouwd, onder meer omwille van onze beperkte omvang. Artsen krijgen hier al vlot toegang tot de data waarover ziekenhuizen beschikken. Het probleem ligt vooral bij het secundaire gebruik van die data, bijvoorbeeld voor een ondernemer die op basis van data innovatieve behandelingstechnieken probeert te ontwikkelen. Toch zien we dat er stilaan een en ander beweegt.’
‘Ik ben er rotsvast van overtuigd dat we een voorloper kunnen zijn in digitale gezondheidstechnologie. Het komt er nu vooral op aan om het ecosysteem te verbreden en te optimaliseren. Dat is een kwestie van tijd en langetermijnvisie. Daarbij mogen we ook de rol van de burger niet uit het oog verliezen. Hij heeft er zelf nog onvoldoende belang bij om zijn gezondheidsdata breed beschikbaar te stellen. Op termijn moet hij of zij daarvoor iets in ruil kunnen krijgen. Gezondheidsdata – die je elke dag verzamelt via je telefoon - hebben ook een bepaalde waarde, dat besef is nog niet voldoende doorgedrongen. We moeten evolueren in de richting van een soort parallelle sociale zekerheid die de ontwikkeling van betere behandelingsmethodes en efficiëntere medicijnen kan helpen te financieren. Dat kan onder meer door een waarde toe te kennen aan gezondheidsdata.’
Hoelang duurt het nog voor we gezondheidsdata optimaal kunnen inzetten en tot een betere zorg komen?
‘Ik ben behoorlijk optimistisch. Zeker voor de artsen en de farmaceutische sector is er nog flink wat groeimarge. Op dit moment fungeert de farmaceutische sector vooral als een soort gulle geldschieter. Bijvoorbeeld omdat de sector ziekenhuizen financiert om met digitale middelen onderzoek te doen. De return on investment die ze daarvoor ontvangen, blijft te beperkt, maar op termijn zie ik daar veel potentieel.’
‘We zien dat ziekenhuizen vandaag doorgaans de nodige ondersteuning missen om met hun IT-departement echt al de digitale transformatie te kunnen maken. Bijvoorbeeld op financieel vlak, maar net zo goed om de nodige prioriteiten te kunnen bepalen,’ weet Karen Crabbé, Economic & Health Data Advisor bij sectororganisatie pharma.be. ‘Mede hierdoor maken ze nog te veel gebruik van ad hoc-softwaretoepassingen. Dat is en blijft een belangrijk obstakel met het oog op een verdere digitalisering. Minstens even cruciaal is natuurlijk het vertrouwen van de patiënt: die wil zekerheid dat zijn gevoelige gezondheidsdata ook overal in goede handen zijn. Ook wanneer die data hergebruikt worden, bijvoorbeeld door farmaceutische bedrijven.’ Nochtans, zo blijkt uit onderzoek van pharma.be, is de strenge Europese GDPR-wetgeving haast altijd van toepassing als het over de verwerking en het gebruik van gezondheidsdata gaat. ‘Die data zijn dus wel degelijk veilig,’ klinkt het. ‘Het komt er nu vooral op aan om de interpretatie en het gebruik van die wetgeving door alle mogelijke stakeholders – van artsen over ziekenhuizen tot farmaceutische bedrijven - te harmoniseren. De patiënt zou bij de start van een behandeling of bij een doktersbezoek ook al beter geïnformeerd kunnen worden. Bijvoorbeeld via de website van het ziekenhuis of in de wachtkamer van de arts. Dit alles zal ook de transparantie naar de burger en de patiënt toe ten goede komen.’