In zijn hele geschiedenis ontwikkelde de mens meer en betere vaardigheden. Tot vandaag. ‘We zitten op een keerpunt. Er komt een generatie aan die er cognitief op achteruitgaat’, zegt cognitief psycholoog Wouter Duyck.
De Gentse onderwijsspecialist vertolkt een kritische stem in het onderwijsdebat. Het kwaliteitsverlies van het Vlaamse onderwijs wijt hij aan de “zesjescultuur”, de middelmatigheid. ‘We willen iedereen over de streep trekken. Dat is een nobele gedachte, maar we hebben ook studenten nodig die uitblinken.’
Waar loopt het fout?
‘We besteden te weinig aandacht aan het opsporen van talent. Tegelijk kan je niet ontkennen dat we in Vlaanderen veel in gelijke kansen investeren. Terecht, al is dat gaandeweg geëvolueerd naar de naïeve opvatting dat elk kind hetzelfde moet kunnen: gelijke uitkomsten. In de praktijk komt het erop neer dat ons onderwijs veel te lage verwachtingen aan leerlingen stelt. De sterke leerlingen zijn daar evengoed slachtoffer van als de zwakkere.’
‘Economen hebben het onderzocht: als het IQ van de top van de bevolking met een punt toeneemt, stijgt het bbp per inwoner met 468 dollar. In Vlaanderen gaan de beste leerlingen er helaas dramatisch op achteruit. Ze komen er wel, denken we. Maar dat is niet zo. Vijftien jaar geleden behoorde een op de drie van onze leerlingen tot de Europese top, vandaag is dat een op de vijf.’
Vijftien jaar geleden behoorde een op de drie van onze leerlingen tot de Europese top, vandaag is dat een op de vijf.
U pleit ervoor om vroeger te differentiëren?
‘Ik lees almaar meer pleidooien om kinderen te ontstressen of toetsen af te schaffen. Het is haast vies om het voor cognitieve en intellectuele vaardigheden op te nemen. Cognitieve vaardigheden zijn nochtans een sterkere voorspeller van leerprestaties dan alle andere factoren. En het zijn vaardigheden die je goed kan testen.’
‘Ze zijn ook voor een stuk ook maakbaar. Die maakbaarheid kan je vergroten als je vroeg genoeg differentieert. Het heeft geen zin Immanuel Kant voor te lezen aan een twaalfjarige wiens cognitieve vaardigheden minder ontwikkeld zijn. Zo’n kind maakt meer kans om positief te ontwikkelen als het onderwijs op zijn niveau krijgt. Hoe vroeger je corrigeert, hoe groter de winst.’
Hoe kunnen we de kwaliteit van het onderwijs verbeteren?
‘In de eerste plaats door het bewustzijn aan te scherpen dat ambitie en hoge verwachtingen nodig zijn. Leerlingen die hoge verwachtingen krijgen, zijn niet minder gelukkig.’
‘Ten tweede door de onderwijsverstrekkers voor hun verantwoordelijkheid te stellen. Ze erkennen het probleem van de dalende resultaten niet, terwijl alle politieke partijen beamen dat de daling van de onderwijskwaliteit een probleem is. Wat zegt Lieven Boeve, de baas van het katholiek onderwijs? Dat er iets schort aan de eindtermen. Dat zijn de minimale einddoelen die de overheid de onderwijskoepels oplegt. Vandaag tonen de peilingstoetsen aan dat tot de helft van de leerlingen die doelstellingen niet haalt.’
‘Daarom pleit ik voor een centraal examen. Dat zorgt voor een dubbele incentive. Het zet scholen aan om een goede score te behalen, zowel voor hun kwetsbare leerlingen als voor de toppers. De gemiddelde leerprestaties zullen stijgen. Een centraal examen biedt ook een oplossing voor het totaal gebrek aan kwaliteitscontrole van ons onderwijs. In Vlaanderen sluiten we nooit een school. Dat kan toch niet? Zouden hier geen slechte scholen bestaan?’
‘Tot slot moeten we af van de brede eerste graad. Die is bedoeld voor een minderheid van de leerlingen die verkeerd kiest. Maar de meerderheid van de leerlingen weet heel goed wat ze wil.’
Is het in Franstalig België net zo gesteld?
‘Binnenkort krijgen alle leerlingen daar tot hun vijftiende dezelfde vakken. Iedereen krijgt twee uur Latijn per week. Dat getuigt van een immens dedain voor studenten die liever iets anders doen. Ook leerlingen die andere richtingen volgen, mogen we niet het idee geven dat een zes op tien voldoende is.’
Net als het bedrijfsleven kampt het onderwijs met een war for talent. Hoe pakken we die aan?
‘We moeten het beroep van leraar herwaarderen. Zet meer academici in, zelfs in lagere scholen. Daarnaast moet er een plan komen om de uitstroom tegen te gaan. 44 procent van de beginnende leerkrachten stopt binnen de vijf jaar met lesgeven. En wat stoort die leerkrachten het meest? Niet hun salaris, al zal je de knelpuntvakken wel beter moeten verlonen. Een goede IT’er verdient in een bedrijf ook meer dan zijn collega op hr. Bij de uitstappers gaat het vooral om de werkomstandigheden. Leerkrachten willen opnieuw lesgeven en hun tijd niet verliezen met administratie die nergens toe dient.’