De nood aan consolidatie vindt zijn oorsprong niet alleen in wettelijke bepalingen. Ook vanuit bedrijfseconomisch en fiscaal perspectief groeit de vraag naar geconsolideerde financiële rapportering. Hoe groot is de druk om te consolideren in het Belgische economische landschap?
Consolidatie is een boekhoudtechniek waarbij balans en resultaten van verbonden ondernemingen samen gerapporteerd worden alsof ze één entiteit vormen. Dat geeft een juister economisch beeld weer van de groep. Daarnaast kan de nood aan consolidatie ook fiscaal geïnspireerd zijn. In België kennen we op het vlak van directe belastingen op dit moment nog een systeem van fiscale deconsolidatie. Elke vennootschap wordt daarbij afzonderlijk belast. In een internationale context bekeken, wordt dit model echter als verouderd beschouwd en als ongunstig voor het concurrentievermogen van Belgische ondernemingen. Het stelsel van fiscale deconsolidatie komt dan ook meer en meer onder druk te staan.
De consolidatiebepalingen worden gedefinieerd in het Wetboek van Vennootschappen en in het Koninklijk Besluit van 30 januari 2001. De bepalingen met betrekking tot de opmaak van een geconsolideerde jaarrekening en jaarverslag zijn van toepassing op ondernemingen die, alleen of gezamenlijk, een of meer dochterondernemingen controleren. Controle wordt gedefinieerd als het uitoefenen van een beslissende invloed op de oriëntatie van het beleid of op de aanstelling van de meerderheid van bestuurders of zaakvoerders.
Belgian GAAP versus IFRS
Sinds 1 januari 2005 zijn Belgische beursgenoteerde vennootschappen, banken, financiële instellingen en openbare vastgoed-bevaks verplicht hun geconsolideerde jaar rekening op te stellen volgens de internationale boekhoudstandaard IFRS. Andere ondernemingen kunnen hun geconsolideerde jaarrekening opstellen en neerleggen in Belgian GAAP (Generally Accepted Accounting Principles), IFRS of andere boekhoudstandaarden, conform geldende wetgeving. In 2013 werden er slechts 1.137 geconsolideerde jaarrekeningen neergelegd in België. 58 procent daarvan gebruikte Belgian GAAP, 27 procent IFRS.
Voor de overige 15 procent werden andere standaarden gebruikt. Ondanks het relatief beperkt aantal geconsolideerde jaarrekeningen dat in België wordt opgesteld en openbaar gemaakt, blijkt de toepassing van consolidatie toch groter te zijn dan wettelijk wordt opgelegd. Er zijn met andere woorden een aantal ondernemingen die vrijwillig de keuze maken voor consolidatie. Daarnaast dienen consolidatietechnieken ook toegepast te worden op een aantal andere wetgevende en fiscale bepalingen, die buiten het hoofdstuk van de geconsolideerde jaarrekening vallen.
Bepaling grootte ondernemingen
Het onderscheid tussen grote en kleine vennootschappen is in België cruciaal op het vlak van vennootschaps wetgeving en fiscaliteit. Denk aan thema’s als de jaarrekening, de publicatie van het jaarverslag, de benoeming van een commissaris, het tarief van de notionele intrestaftrek, afschrijvingen, investeringsaftrek, roerende voorheffing enz. De criteria voor grote en kleine ondernemingen worden bepaald door Artikel 15 van het Wetboek van Vennootschappen op basis van jaaromzet, balanstotaal en personeelsbestand. Indien verschillende vennootschappen verbonden zijn, dan worden de criteria inzake omzet en balanstotaal berekend op geconsolideerde basis; voor de bepaling van het personeelsbestand wordt het aantal werknemers opgeteld dat door elk van de betrokken verbonden vennootschappen jaarlijks gemiddeld wordt tewerkgesteld.
Financiële rapportering en waardebepaling
Tal van ondernemingen hebben een kerstboomstructuur: het aanhouden van participaties in andere ondernemingen. Daardoor groeit vaak de behoefte aan een totaalbeeld betreffende activa en passiva en aan het presenteren van een resultatenrekening op geconsolideerde basis. Dat kan een reden zijn om vrijwillig voor consolidatie te kiezen, zelfs als daar geen wettelijke noodzaak toe bestaat. Financiële rapportering die gebaseerd is op geconsolideerde cijfers, verschaft aandeelhouders en andere stakeholders een duidelijker en meer objectief inzicht in groepsstructuur en waarde.
Geconsolideerde financiële rapporteringen zijn dan ook vaak broodnodig om het vennootschapsbeleid te ondersteunen. Ondanks de nood aan financieel geconsolideerde cijfers, blijkt het opstellen ervan niet altijd even vanzelfsprekend. Pijnpunten bij het consolidatieproces zijn vooral het gebrek aan (interne) consolidatiekennis, een inefficiënt afstemmingsproces tussen de verschillende groepsondernemingen of een gebrekkige automatisering op het vlak van consolidatieboekingen. Indien uw onderneming behoort tot een groep van vennootschappen, bent u maar beter op de hoogte van alle ins en outs met betrekking tot consolidatietechnieken. De materie is complex, maar het belang en de toepassing van consolidatie nemen met rasse schreden toe.
Vrijstelling van verplichting tot consolidatie
Niet alle ondernemingen die dochterondernemingen controleren zijn gehouden aan de consolidatieverplichting. Het merendeel van de Belgische groepsvennootschappen kan zich op een vrijstelling beroepen.
1. Een vrijstelling kan worden toegestaan aan vennootschappen die deel uitmaken van een kleine groep. De grootte van een groep vennootschappen wordt gedefinieerd door criteria in verband met balanstotaal, omzet en personeelsbestand. Om te weten of een groep beantwoordt aan de criteria, moeten de criteria berekend worden op geconsolideerde basis. U moet dus eerst consolideren om te weten of u van de vrijstelling gebruik kunt maken.
2. Ook in het geval van subconsolidatie kan er vrijstelling verleend worden: moedervennootschappen die zelf dochtervennootschap zijn. Artikel 113 van het Wetboek van Vennootschappen somt de voorwaarden op die van toepassing zijn om aanspraak te maken op deze vrijstelling.
3. Ook een moedervennootschap met alleen maar dochterondernemingen die, individueel en tezamen, slechts van te verwaarlozen betekenis zijn, kan worden vrijgesteld. Criteria daarvoor zijn het geconsolideerd vermogen, de geconsolideerde financiële positie en het geconsolideerd resultaat. Maar deze vrijstellingen zijn niet van toepassing als een van de vennootschappen beursgenoteerd is, of als de geconsolideerde jaarrekening aan de ondernemingsraad moet worden verstrekt of aan een overheid of rechter in geval van verzoek voor eigen kennisneming.