Het is op de beurs geen troef dat mensen zijn opgetrokken uit emoties. Een koele strategie die goed presterende aandelen laat bloeien en tegelijkertijd snijdt in de slechte, krikt het jaarlijks rendement met een vol procentpunt op, zo leert nieuw onderzoek.
‘Academisch onderzoek bevestigt dat extreme gebeurtenissen, zoals de financiële crisis van 2008, buitensporig sterk blijven hangen in de geesten van mensen’, vertelt professor Koen Inghelbrecht, docent beleggingsleer aan de universiteit van Gent. ‘Daardoor overschatten ze de kans dat er opnieuw zo’n crash komt, en gaan ze er van uit dat het binnen vijf à tien jaar weer prijs zal zijn. Het duurt een tijdje voor de herinnering aan die crisis uit hun geheugen gesleten is. Het helpt natuurlijk dat de beurzen de voorbije jaren in stijgende lijn zaten. Daardoor ontstaat bij een groep mensen de vrees dat ze de rit aan het missen zijn.’
Dreigt zo niet het oude verhaal dat ze pas aankomen op het feestje als dat op zijn laatste benen loopt? ‘Het is typisch kuddegedrag om in de beurs te stappen als de kranten vol staan met positief nieuws’, erkent Stijn Ceelen, country manager bij Binck België. ‘Beleggers volgen dan gewoon het momentum, in plaats van rationeel af te wegen of de beurs goedkoop of duur is. Als er dan een crisis toeslaat, druipen ze gedegouteerd af, terwijl je precies op dat moment de grootste koopkansen krijgt.’
Winst en verlies
Beleggers vallen vaak ten prooi aan hun eigen emoties, merkt Inghelbrecht op. ‘Een van de mooiste voorbeelden daarvan is het zogenoemde “disposition effect”, dat is de neiging van beleggers om snel winst te nemen op winnende aandelen en te laat uit te stappen bij verlies. Dat is te wijten aan onze verschillende houding tegenover winst en verlies. Winst willen we te vlug veilig stellen, terwijl het niet erkennen van verliezen de hoop levend houdt dat het nog goed komt. Nochtans zou de verkoop van die kneusjes geld vrijmaken dat naar een betere belegging kan gaan.’
Dat valt zelfs neurologisch te verklaren, stipt Ceelen aan. ‘Een beroemde studie van de psychologen Daniel Kahneman en Amos Tversky – die eerste won trouwens dit jaar de Nobelprijs economie – toonde aan dat de pijn van een financieel verlies twee keer zo veel impact heeft als het plezier van een meevaller.’
In een recent verschenen workingpaper berekende professor Inghelbrecht op basis van data van Binck wat de gevolgen zijn van die menselijke programmeerfout voor het behaalde rendement. ‘Wat blijkt uit dat onderzoek dat liep over de periode 2006 tot 2013? Als beleggers hun winnaars twaalf maanden langer zouden aanhouden, terwijl ze hun verliezen tijdig erkennen, halen ze een rendement dat een vol procentpunt hoger ligt.’
Sneller ingrijpen
‘We zijn blij dat we samen met de UGent dergelijke theorieën kunnen toetsen aan het daadwerkelijke gedrag bij onze klanten’, reageert Ceelen. ‘Zo leerden we dat de periode dat een aandeel dat op winst staat wordt bijgehouden, twee keer korter is dan bij een aandeel dat op verlies staat.’
Opmerkelijk genoeg is het dispositie-effect kleiner bij beleggers die hun posities dagelijks opvolgen dan bij wie er maar sporadisch naar omkijkt. ‘Die eerste zien het probleem geleidelijk aan groter worden, en grijpen daarom ook vlugger in’, legt Ceelen uit. ‘Iemand die maar eens om de drie maanden zijn beleggingen controleert en dan ziet dat een aandeel op 40 procent verlies staat, denkt dat het ergste kwaad geschied is, en blijft er mee zitten.’
Een tip: beleggers kunnen zich aan de verlieskant beschermen tegen het dispositioneffect, door van in het begin met stoplossorders te werken. Die verkopen automatisch aandelen, zodra een vooraf ingestelde ondergrens wordt bereikt.