Generatieve AI roept uiteenlopende reacties op. Sommigen zien het als een revolutie, anderen als een bedreiging, zeker voor menselijke creativiteit. Maar wat als AI niet de vervanger is van menselijke creativiteit, maar juist een partner? Thomas Winters, AI-onderzoeker aan de KU Leuven en pionier in computational humour, legt uit hoe mens en AI samen een verrassend duo kunnen vormen.
Generatieve AI lijkt vooral goed in herkauwen. Kan het ook echt creatief zijn?
‘Die kritiek hoor ik vaak. Maar creativiteit met generatieve AI staat of valt met hoe je ermee omgaat. Als je een spijker krom slaat, ligt dat meestal niet aan de hamer, maar aan hoe je die gebruikt. Met AI is dat niet anders.
‘Veel gebruikers zijn te snel teleurgesteld in generatieve AI. Het is dan ook geen magische knop die je meteen een wonderoplossing voorschotelt. Sommige mensen probeerden het een jaar geleden, botsten op beperkingen en schreven het dan af. Nochtans is generatieve AI een van de snelst evoluerende technologieën ooit. Wat vandaag niet werkt, kan morgen al wel mogelijk zijn.’
Hoe benut je generatieve AI optimaal in creatieve processen?
‘Het is een kwestie van goed te prompten. De sleutel ligt in context, voorbeelden en gedachtegangen. Het is belangrijk om taalmodellen een duidelijke opdracht te geven. Vertel wie je bent, wat je doet, wie je doelpubliek is, welke stijl je wil en wat je probeert te bereiken. Als AI begrijpt dat je een architect bent die een duurzaam ontwerp wil creëren, of een marketeer die een creatieve campagne zoekt, zal het meer relevante output genereren.’
‘Het helpt ook om voorbeelden te geven. Toon wat je goed vindt: teksten, afbeeldingen of ideeën waar je tevreden over bent. Dat geeft het model richting en helpt patronen te herkennen. AI werkt ook beter als het inzage krijgt in hoe jij denkt. Leg uit hoe je een soortgelijk probleem in het verleden hebt aangepakt. Dan kan het model die aanpak extrapoleren naar een nieuwe situatie. Vraag het model ook om stap voor stap te denken. Het lijkt misschien omslachtig, maar deze input betaalt zich terug in sterkere resultaten.’
Onlangs maakte ik met AI een jazznummer over mijn grootouders. Toen ze dat lied hoorden, hadden ze tranen in hun ogen. Ik heb ze zelden zo ontroerd gezien.
‘Een goed idee is om je prompts op te slaan en later opnieuw te gebruiken of aan te passen. Zo bouw je een repertoire op dat je werk versnelt. En vergeet niet om feedback te geven. Generatieve AI is een sparringpartner: hoe gerichter je ermee pingpongt, hoe beter de output kan worden.’
Zijn er grenzen aan de creativiteit van generatieve AI?
‘In combinatie met menselijke input? Nauwelijks. Maar dat betekent niet dat modellen perfect zijn. Een probleem is dat ze overtuigend kunnen zijn, zelfs als het antwoord volledig fout is. De modellen zijn getraind op data die overtuigend klinkt. Daarom zegt ChatGPT zelden: Sorry, dat weet of kan ik niet.’
‘Andere beperkingen zijn technisch van aard. Generatieve AI heeft nog moeite met rijm, woordsplitsingen of het tellen van het aantal lettertekens. Het model begrijpt niet altijd hoeveel letters een woord bevat, wat het lastig maakt voor poëzie of liedteksten. Maar ook daar boeken we vooruitgang.’
‘Met AI kan je al indrukwekkende visuele kunst maken. En de snelheid waarmee AI evolueert, is verbluffend. Wat nu nog een gimmick lijkt, zoals videogeneratie, zal binnenkort een volwaardige tool worden in creatieve processen. Stel je voor dat je een oude foto van Leuven van honderd jaar geleden omvormt tot bewegend beeld. Dat is geen toekomstmuziek meer, maar bijna realiteit.’
Hoe verschuift de grens tussen menselijke en kunstmatige creativiteit?
‘Dat verschil wordt steeds subtieler. Vroeger was schaken een typisch menselijk intellectuele uitdaging. Nu is het een domein waarin AI ons ruimschoots overtroeft. Hetzelfde zien we in kunst. Muziek en poëzie worden traditioneel beschouwd als uitingen van de menselijke ziel, maar generatieve AI laat zien dat het ook daar resultaten kan behalen. Soms hoor ik wel eens: AI kan nooit dezelfde emotie in muziek brengen zoals een mens dat kan. Wel, onlangs maakte ik met Suno (een AI-platform dat songs genereert, red.) een jazznummer over mijn grootouders. Het nummer was gecomponeerd in de stijl van New Orleans jazz, de favoriete muziek van mijn opa. Toen ze dat lied hoorden, hadden ze tranen in hun ogen. Ik heb ze zelden zo ontroerd gezien. Dat het lied zo nauw aansloot bij de persoonlijke smaak van mijn opa, maakt de prestatie van AI extra indrukwekkend.’
Het leuke aan AI is dat het onze perceptie van wat typisch menselijk is uitdaagt. Het is een spiegel of meetlat voor ons eigen kunnen.
‘Een ander treffend voorbeeld is een experiment voor het VTM-programma Ze Zeggen Dat waarbij comedians eigen grappen brachten, naast grappen van AI. Het publiek beoordeelde de grappen zonder te weten wie ze gemaakt had. De uitslag was zo goed als gelijkspel. Een derde van de tijd was de mens beter, een derde de AI en voor de rest hielden ze gelijke tred.’
‘Het leuke aan AI is dat het onze perceptie van wat typisch menselijk is uitdaagt. Het is een spiegel of meetlat voor ons eigen kunnen. De vraag ‘Vanaf wanneer is een machine creatief?’ vind ik zinloos. Zolang die machine je waarde geeft in je creatief proces, is dat voldoende voor mij.’
Ziet u een gevaar in afhankelijkheid? Zal onze menselijke creativiteit uitdoven?
‘Ik denk dat we dat niet moeten overdrijven. Voor creatieve processen is generatieve AI een tool, geen vervanger. Net zoals we een gps of Google Maps gebruiken om de weg te vinden, ondersteunt AI onze creativiteit. Het betekent niet dat we stoppen met denken of creatief zijn. Ik vind het niet erg dat ik afhankelijk ben van Google of een zoekmachine om iets te weten te komen. Voor generatieve AI en creativiteit is dat voor mij net hetzelfde.’
‘Generatieve AI werkt het best als onderdeel van een breder proces. Brainstormen met een groep rond een whiteboard blijft uniek. Maar generatieve AI kan dat proces versterken door ideeën aan te dragen of structuren te bieden. Durf dus te experimenteren. Generatieve AI is geen bedreiging, maar een kans om je grenzen te verleggen. Je kan nog altijd creatief zijn op heel artisanale manieren, maar AI kan handig zijn om je verder te helpen.’