‘AI is een tool, geen doel’

Allereerst de cijfers. Een recente studie van adviesverlener Sopra Steria schat de de jaarlijkse groei van de globale AI-markt op een stevige 19 procent. Tegen 2028 zou die wereldmarkt 1.270 miljard dollar waard zijn.

Wat betekent dit voor ons land? André Ekas, Director of Technology bij software-ontwikkelaar Exact, heeft een scherp zicht op de Belgische markt, dankzij een jaarlijkse bevraging bij Belgische kmo’s.

‘Die leert ons dat 31 procent van die kmo’s al AI-tools gebruikt. En 45 denkt erover na. We verwachten dat ze dit vanaf 2025 concreet maken. Met andere woorden: driekwart van de Belgische kmo’s is bezig met AI.’

Ook Gwendolyn de Zanger, Learning Expert bij Cevora, ziet de vraag groeien. ‘Bedrijven zoeken niet alleen AI-tools, maar willen ook opleidingen om medewerkers ermee te laten werken. Onze docenten maken we ondertussen zelf vertrouwd met AI-technologie.’

Geen kant-en-klare oplossing

Kimberly Hermans, Director OptimAI bij Sopra Steria, benadrukt het belang van maatwerk. ‘Het idee dat AI altijd kant-en-klaar werkt, is een illusie. Oplossingen moeten afgestemd zijn op de specifieke noden en uitdagingen van de klant. Bij Sopra Steria helpen we klanten niet alleen met het bouwen van deze oplossingen, maar begeleiden we hen ook strategisch in het maken van de juiste keuzes. Tegelijk verhogen we vandaag de AI-expertise van al onze medewerkers, zodat we klanten op elk niveau vanuit elke rol kunnen ondersteunen en met vertrouwen impactvolle oplossingen kunnen aanbieden.’

Ook Luminus werkt volop met AI. ‘We gebruiken AI in onze klantendienst, voor selfservice-tools en chatbots’, zegt Stan Van Nooten, AI Transformation Director bij de energieleverancier.’

‘Als leverancier van energie, energieoplossingen en als energieproducent zijn AI-systemen die ons helpen om de energieconsumptie en -productie te voorspellen van onschatbare waarde. Zeker met de groei van hernieuwbare energiebronnen met schommelende productie zoals windmolens en zonnepanelen.’

Buy of build-dilemma

De razendsnelle ontwikkeling van AI brengt ook uitdagingen met zich mee. Van Nooten noemt het dilemma tussen zelf bouwen of kant-en-klare oplossingen kopen.

‘Alles evolueert zo snel, dat je jezelf continu de vraag moet stellen: gaan we zelf pionieren of wachten we tot een andere partij met een product op de markt komt dat aan onze behoefte voldoet? Dat buy of build-dilemma is heel lastig.’

‘Ik hoor graag dat mensen in de bedrijfswereld er zo naar kijken’, valt Hermans in. ‘AI is een domein in constante evolutie. Wat vandaag cutting edge is, kan morgen alweer achterhaald zijn. Daarom is het cruciaal voor bedrijven om een solide basiskennis op te bouwen. Het gaat om het maken van gefundeerde keuzes en het vermijden van blind vertrouwen in ‘magische oplossingen’. Dat geldt zowel voor klanten als voor onszelf overigens. Zonder die kritische blik blijf je hangen in proof of concepts die nooit echte impact hebben.’

‘Vandaag wordt de markt overspoeld met AI-oplossingen. Mijn advies: blijf rustig en maak de oefening. Als de uitdaging bij wijze van spreken complexer is dan een AI-tool om samenvattingen te maken, vraag dan goed door. Het zal nog een poos duren voordat software bedrijven betrouwbare en geavanceerde out of the box AI-functionaliteiten geïntegreerd hebben in hun platform’.

Vangrails voor AI

Naast het enthousiasme voor de mogelijkheden van AI, is er ook wantrouwen. Is dat een drempel voor de groei van AI in bedrijven? ‘Dat wantrouwen moet je niet per se wegnemen’, meent de Zanger. ‘Kritisch denken is essentieel, zeker wanneer je met generatieve AI zoals ChatGPT werkt. Dat helpt om de output met de juiste ingesteldheid te benaderen, zodat je niet alles klakkeloos overneemt.’

Ekas vermoedt dat wantrouwen ook meespeelt bij de 45 procent van de Belgische kmo’s die wel aan AI denkt, maar nog niet springt. ‘Dan is het vooral onze taak om klanten goed te informeren van hoe AI precies wordt geïmplementeerd en de nodige vangrails te installeren. Onder andere bij financiële processen moet je die betrouwbaarheid garanderen. Een accountant kan niet zeggen: deze jaarrekening is ongeveer wel goed.’

AI aan de kant

En dan is er nog de kwestie van goed begrijpen wat AI is. Generatieve AI evolueert razendsnel en gaat met de meeste aandacht lopen. ‘Maar als ik het daarnet had over AI om de energiemarkt mee te helpen balanceren, dan is dat geen generatieve AI, maar meer traditionele machinelearning’, benadrukt Van Nooten.

Hermans knikt. ‘We merken dat ook in gesprekken met klanten. Als ze aan ons vragen om met AI te werken, is mijn eerste antwoord: interessant, maar laat ons die AI even aan de kant schuiven en eerst spreken over wat de uitdagingen en strategieën zijn. Waar wil je met je bedrijf naartoe? Dat klinkt cliché, maar toch zie je vandaag veel bedrijven geld in AI pompen om te eindigen met pilootprojecten die stranden omdat ze niet de gewenste impact kunnen maken, niet goed zijn ingebed in de bedrijfsprocessen of sowieso onhaalbaar waren vanuit technologisch of juridisch perspectief.’

Van Nooten pikt in. ‘AI is een tool, geen doel. Je moet altijd starten met de waarom-vraag. Tegelijk is het waardevol om je mensen in te leiden in AI. We moeten de geesten openen en het out of the box-denken met nieuwe mogelijkheden stimuleren.’

Zeepbel of hype cycle?

Liggen de verwachtingen niet te hoog? Op Wall Street wordt al gespeculeerd over het uiteenspatten van de AI-zeepbel. ‘Ik denk dat er effectief een zeepbel is, maar niet omdat AI niet het juiste potentieel heeft of omdat de technologie minder revolutionair is dan eerst gedacht’, zegt Hermans.

‘Het probleem is dat er spelers op de markt zijn die werkelijk alles beloven. Al je problemen worden bij wijze van spreken binnen de drie dagen opgelost met AI. Tja, dat is gewoon niet zo. Die zeepbel zie ik wel ontploffen. En dat gaat misschien zelfs even pijn doen.’

‘Ik zou het niet zo drastisch formuleren’, nuanceert Van Nooten. ‘Dit is een normale hype cycle voor technologie. We zitten nu in de fase waarin we merken dat de verwachtingen op korte termijn niet onmiddellijk worden ingelost. Als je ziet op welke termijn ChatGPT 100 miljoen gebruikers telde, is het bijna normaal dat daar te hoge verwachtingen uit voortkomen.’

‘Ja maar, het was de AI’

En wat met het ultieme doembeeld: een AI die de mens overbodig maakt? ‘Er zijn zaken die AI nu al beter kan dan jij of ik. Maar het is niet de bedoeling dat AI alle leuke, creatieve taken van ons overneemt’, zegt de Zanger.

‘Het doel is omgekeerd: de mens zorgt voor de meerwaarde en AI neemt de taken zonder creatieve toegevoegde waarde van ons over. Generatieve AI is handig als sparringpartner, maar uiteindelijk is het toch de mens die de finale beslissing neemt.’

‘Ook hier geldt dat je altijd moet weten waarom en waarvoor je een AI-tool wilt ontwikkelen’, zegt Hermans. ‘Als je dat doet in een context met gevoelige processen, moet je veiligheidsbarrières inbouwen. Een automatisch proces stilleggen zodra er als gevolg van AI iets abnormaals lijkt te gebeuren of het human-in-the-loop-principe (hierbij zijn er steeds mensen betrokken bij het trainen, afstemmen en testen van AI, red.) zijn daar voorbeelden van. We passen dit standaard toe bij al onze klanten.’

‘Het is belangrijk dat je transparant bent over waar je je model op hebt getraind’, vindt ook Ekas. ‘Zo weet je waar bepaalde keuzes op gebaseerd zijn. Wij leveren geen systemen die in jouw plaats kiezen. De vraag is altijd: wij denken dat dit verstandig is. Wil je dit doen? De mens heeft dus het laatste woord.’

Van Nooten beaamt. ‘Het kan nooit de bedoeling zijn dat iemand zegt: ja maar, ik heb dat niet beslist, het was AI.’