Hoe zes Belgen Facebook ontmaskerden

Facebook monitort niet alleen in detail het surfgedrag van Facebook-gebruikers. Ook wie niet op Facebook zit, ontsnapt niet aan het alziende oog van het bedrijf van Mark Zuckerberg. Die opmerkelijke conclusie uit een studie van drie onderzoeksgroepen van de KU Leuven en de VUB haalde deze week de wereldpers. Op basis van dat rapport zullen de Belgische, de Nederlandse en de Duitse privacycommissie een inbreukenlijst tegen Facebook opstellen. Gisteren hebben ook Frankrijk, Spanje en Italië zich bij het onderzoek aangesloten.

De onderzoekers hebben naar eigen zeggen nog maar het topje van de ijsberg blootgelegd. ‘Het meest verrassende voor ons was het feit dat Facebook ook informatie verzamelt van niet-Facebook-gebruikers via een cookie, een klein tekstbestandje dat op je computer geplaatst wordt als je ooit een Facebook-pagina hebt bezocht’, legt Gunes Acar, onderzoeker van COSIC, uit. ‘Het toppunt was dat Facebook ook zo’n cookie op je computer plaatst als je er als gebruiker expliciet voor kiest om via een speciale opt-outwebsite niet meer gevolgd te worden voor advertentiedoeleinden. Met dat kleine bestandje kan de sociaalnetwerksite je op het wereldwijde web nog twee jaar identificeren via de like-buttons op verschillende sites. Opmerkelijk is dat Facebook dat enkel in Europa doet en niet in de VS of Canada.’

Businessmodel

‘De Europese privacywetgeving heeft duidelijk de spelregels vastgelegd en toch overtreedt Facebook ze’, zegt Brendan Van Alsenoy (ICRI). ‘Facebook is er tot nu toe in geslaagd al die zaken te bagatelliseren. Maar de Europese wetgeving is heel duidelijk over cookies. Je moet toestemming krijgen van de gebruiker. We realiseren ons dat ‘behavioural advertising’ (gerichte advertenties, red.) de hoeksteen is van het businessmodel van veel onlinespelers. Maar de vraag moet zijn wat we willen als maatschappij, niet wat het meeste geld opbrengt voor Facebook.’

Rob Heyman (SMIT): ‘Facebook begon als een cool experiment in een studentenhuis. Van advertentieinkomsten was toen geen sprake. Vandaag is hun groeistrategie een nooit eindigende uitholling van onze privacy.’

Is privacy dood? ‘Als je zo’n stelling poneert, ben je al gebrainwasht en ga je ermee akkoord dat technologische vooruitgang gelijkstaat aan het opgeven van onze privacy’, zegt Heyman. ‘Facebook is zo centraal geworden dat het netwerk verlaten geen optie meer is. Voor veel mensen is Facebook hun enige manier van sociale interactie.’

Zolang de onderzoekers steun krijgen van de Belgische privacycommissie, graven ze verder in de tactieken van Facebook. ‘Er zijn nog veel dingen te onderzoeken. Zolang onze andere jobs en projecten het toelaten - we doen dit grotendeels zonder betaald te worden - gaan we door’, zegt Van Alsenoy.

‘Mobile tracking’ door Facebook is een nieuw onderzoeksspoor. Facebook heeft onlangs een bedrijf gekocht dat diensten levert aan mobieleappontwikkelaars. Zo kan het gebruikers volgen op het internet en in het echt. Van Alsenoy: ‘In de nieuwe gebruiksvoorwaarden geeft Facebook zichzelf het recht informatie over iemands fysieke locatie te verzamelen. Met andere woorden, Facebook zuigt al die data over iemand op en kan ze gebruiken voor om het even welk doel en ze aanbieden aan eender welke partij die ervoor betaalt.’

‘Facebook heeft zoveel informatie over onze intiemste momenten en onze werkelijke identiteit’, vervolgt Van Alsenoy. ‘Het heeft informatie over onze leeftijd, geloofsovertuiging en seksuele voorkeur. Het weet welke vrienden iemand heeft en wie zijn levenspartner is. Dat het die persoonlijke informatie combineert met ons gedrag op het internet, maakt Facebook uniek en rechtvaardigt het kritische onderzoek dat het nu te beurt valt.’