Zombiebanken kwellen belastingbetaler

De ECB, sinds november 2014 verantwoordelijk voor het toezicht op de banken in de eurozone, lijkt bijna tien jaar na het begin van de financiële crisis komaf te willen met de zombiebanken, kredietinstellingen met een ontspoorde balans die kunstmatig overeind worden gehouden.

Begin deze maand besliste de ECB dat de Spaanse Banco Popular opgedoekt moest worden, dit weekend velde ze hetzelfde oordeel voor de al jaren kwakkelende Italiaanse banken Veneto Banca en Banca Popolare di Vicenza. Maar de afwikkeling verloopt wel enigszins anders.

In Spanje werd Banco Popular voor een symbolische euro overgenomen door grootbank Santander, dat meteen 7 miljard euro ophaalde op de kapitaalmarkt om de probleembank te kunnen stutten. De aandeelhouders en de houders van converteerbare obligatiehouders van Banco Popular incasseerden zware verliezen. Maar bij de Spaanse belastingbetalers werd niet aangeklopt.

In Italië neemt de grootbank Intesa Sanpaolo de twee Venetiaanse probleembanken over, ook voor een symbolische euro. Maar ze krijgt daarvoor de steun van de Italiaanse overheid die het kapitaal van Intesa met 5 miljard euro versterkt. De slechte kredieten van Veneto Banca en Banca Popolare di Vicenza worden bovendien afgezonderd in een apart vehikel. Daarvoor trekt Rome 12 miljard euro uit. Kostprijs van de hele operatie voor de Italiaanse belastingbetalers: 17 miljard euro. Maar de obligatiehouders worden wel gespaard.

Verschil in aanpak

Het verschil in aanpak is opvallend. De afwikkeling van de Spaanse Banco Popular gebeurde door de Europese Afwikkelingsautoriteit SRB, die Europese instelling die speciaal is opgericht om zulke dossiers aan te pakken. Maar de afwikkeling van de Venetiaanse banken laat de SRB aan de Italiaanse autoriteiten over.

‘Omdat het algemeen belang niet vereist dat de SRB de verantwoordelijkheid neemt over dit dossier’, luidt het. De twee Venetiaanse banken zijn regionale kredietinstellingen en hebben geen filialen in andere Europese landen. Maar het blijft een merkwaardige uitleg.

Het lijkt erop dat Europa de Italiaanse regering de kans wilde geven dit zelf af te handelen, rekening houdend met de politieke en andere eigenaardigheden in Italië.

Want de situatie in Italië is inderdaad anders dan in Spanje. Dat rechtvaardigt voor een stuk dat de Italiaanse regering met miljarden over de brug komt om een ordentelijke afwikkeling mogelijk te maken.

Ten eerste was er geen bank bereid om de twee probleembanken over te nemen zonder de financiële steun van de Italiaanse regering. En Veneto Banca en Banca Popolare di Vicenza zonder meer opdoeken was geen optie. Dat zou chaos hebben veroorzaakt en mogelijk paniek bij de spaarders van andere Italiaanse banken.

Rekening loopt hoog op

De rekening voor de Italiaanse belastingbetalers loopt bovendien hoog op omdat Rome de obligatiehouders van de twee probleembanken niet mee wil laten opdraaien, in weerwil van Europese afspraken. Omdat die banken obligaties aan veel klanten hebben verkocht als gewoon spaarproduct.

De Italiaanse regering probeert met haar oplossing voor de twee probleembanken een financiële én politieke crisis in het land te voorkomen. Maar ze moet er wel veel overheidsgeld tegenaan gooien.

Nu de regels van de Europese bankenunie in de praktijk uitgetest moeten worden, blijkt dat niet zo simpel. Het draaiboek dat Europa heeft opgesteld voor de afwikkeling van probleembanken, is niet overal toepasbaar.

De Europese regels kwamen er om te vermijden dat het redden van banken de staatsschuld van sommige landen met vele miljarden omhoog zou jagen, waardoor een bankencrisis kan ontaarden in een landencrisis, en mogelijk zelfs in een nieuwe eurocrisis.

Maar kijk, nu moet de Italiaanse overheid toch weer diep in de zakken tasten voor enkele probleembanken. Het is afwachten hoe de financiële markten daarop reageren, wat het effect zal zijn op de Italiaans staatsrente.

Wat nu gebeurt, maakt wel duidelijk dat de afspraken over de Europese bankenunie en de afwikkeling van probleembanken flink bijgeschaafd moeten worden.