Met rustige hand

De nederlaag van de SPD in Noordrijn-Westfalen, de historische thuisbasis van de Duitse sociaaldemocraten, kwam bijzonder hard aan. De partij zakte weg tot 30 procent, historisch laag.

De kanselierskandidaat van de SPD, de gewezen voorzitter van het Europese parlement Martin Schulz, was zichtbaar aangeslagen. ‘Ik ben geen tovenaar’, zuchtte hij toen men hem vroeg naar de derde nederlaag op rij bij deelstaatverkiezingen sinds zijn aantreden als kanselierskandidaat voor de SPD.

De campagne in Noordrijn-Westfalen werd vooral gevoerd rond het veiligheidsthema. De CDU vroeg om een meer gespierde aanpak en dat werkte kennelijk. Wel valt te noteren dat de extreemrechtse partij Alternative für Deutschland haast 8 procent haalde en daarmee groter werd dan de groenen.

De liberalen verdubbelden hun score tot 12 procent en worden de derde kracht. Als de extreemlinkse partij Die Linke de kiesdrempel niet halen, is een zwart-gele coalitie van christendemocraten en liberalen mogelijk.

De verkiezingen in de volkrijkste Duitse deelstaat is vooral een morele opsteker voor de CDU. Sinds Merkel aankondigde dat ze voor een vierde mandaat als kanselier gaat, lijkt de Duitse kiezer haar daarin voluit te volgen. Het kanselierseffect speelt sinds dit jaar op overtuigende wijze mee.

Schulz werd in maart nog met 100 procent verkozen als de nieuwe topkandidaat voor zijn partij voor de federale verkiezingen op 24 september. Even woedde er een heuse Schulz-hype en leek hij ook in de opiniepeilingen aan een opmars bezig. Zondagavond volgde de ontnuchtering.

De SPD heeft nog nauwelijks tijd om een strategie voor de komende verkiezingen uit te werken. Tot nu toe blijft Schulz te vaag en onduidelijk over zijn plannen. Dan kiest de Duitse kiezer liever voor wat hij kent en kennelijk ook waardeert. Wil Schulz nog een kans maken, dan moet hij het roer omgooien.

Met de uitslag blijft Merkel inderdaad het toonbeeld van standvastigheid en rust in roerige, electorale tijden. In Duitsland lijkt de hectiek rond de verkiezingen veraf.

Toch beweegt het in het Duitse politieke landschap. Want ook de CDU is niet langer de almachtige partij en bij een nieuwe nederlaag lijkt het ook denkbaar dat de SPD afhaakt voor nogmaals een ‘grote coalitie’ met de CDU. En daar knelt het schoentje.

Al is de versplintering van het politieke landschap minder erg dan in andere Europese landen en zit coalitievorming in de Duitse politieke genen, het wordt vooral uitkijken hoe de kiezer de kaarten zal schudden in september. De coalities zijn een stuk minder evident dan in het verleden.

De race is bovendien nog niet gelopen. Merkel volgt zichzelf wellicht op als kanselier, maar de vraag met wie ze in zee gaat, wordt prangender dan ooit. Want daar geven de voorbije drie deelstaatverkiezingen geen eenduidig antwoord op. De enige zekerheid is ‘Mutti’, maar dat is natuurlijk wel een rustgevende zekerheid.