AIgnost

Door Frank Van Massenhove, voorzitter van de federale over­heids­dienst Sociale Zekerheid. Hij schrijft deze column in eigen naam.

There’s heaven, then there’s somewhere else
And those that fall between the cracks
and land upon their feet

‘Don’t Need You’
Alejandro Escovedo,
‘A Man under the Influence’, 2001

Al snel nadat het thema - dat een jaar geleden amper leefde - is aangesneden, worden de gesprekspartners believers of non-believers. En nee, het thema is niet Trump, maar de vraag of er nog werk is na de robotisering.

Het doet me denken aan 2006. Toen gebeurde net hetzelfde, maar ging het over ‘The Inconvenient Truth’. Je geloofde in de boodschap van Al Gore of je verwierp ze met weerzin. Zelfs weerman Frank Deboosere, in wie ik een onwankelbaar vertrouwen heb, neigde naar een positie die dichter bij ‘ik moet het nog zien’ zat dan zijn huidige ‘je moet gek zijn of de president van de Verenigde Staten om daaraan te twijfelen’.

Mensen die twijfelden, waren zeldzaam, net zoals nu over de economische gevolgen van de robotisering. Dat had te maken met de conclusies van het ecologische geloof. Als de opwarming van de aarde echt zo acuut en menselijk aangedreven was, moest de wereld intens veranderen. Anders konden we vrolijk doorgaan.

Dat is de opvallendste déjà entendu als iemand het thema van de vierde industriële revolutie durft aan te snijden. Het gaat vliegensvlug over de gevolgen en opnieuw splitst de groep zich nog sneller dan de Rode Zee hen dat een paar eeuwen voor onze tijdrekening voordeed. ‘We moeten de causaliteit tussen inkomen en werk loslaten’, poneren de believers na luttele minuten, en al snel valt het woord ‘basisinkomen’.

‘Helemaal niet’, zuchten de non-believers. ‘Er zullen genoeg jobs gecreëerd worden, alleen weten we nog niet welke dat zullen zijn, zoals we tien jaar geleden nooit hadden gedacht dat er een groot tekort aan app-ontwikkelaars zou ontstaan.’ En voor je er erg in hebt, roept iemand ‘Keynes’.

Toen John Maynard Keynes in 1946 stierf, zal hij niet verwacht hebben dat zijn inzichten de wereld meer dan één keer zouden opsplitsen. In 1980 begon de oorlog tussen de keynesianen en de neoliberalen en die is zelfs na de bankencrisis nog steeds niet uitgewoed. Op dit moment ontketent hij de vete over wel of geen werk in de toekomst.

In 1930, in volle depressie, gaf Keynes een lezing in Madrid waarin hij tot de totale verbijstering van alle aanwezigen verkondigde dat de grootste uitdaging van de mensheid er binnen een eeuw in zou bestaan dat we niet zouden weten wat te doen met onze vrije tijd. In 2030 werken we nog gemiddeld 15 uur, voorspelde hij.

Met dat inzicht is altijd de spot gedreven. Zeker toen bleek dat met elke industriële revolutie meer jobs vacant kwamen. Maar toen de berichtenstroom over massaal jobverval bij de ene bank na de andere verzekeraar niet leek te stoppen, begonnen de believers zich weer te roeren.

Robotbankiers

Het bericht dat de zakenbank Goldman Sachs haar aandelenhandelaars door computeralgoritmes vervangt, zal hun in hun geloof sterken. Je kan je afvragen of dat niet eerder het gevolg is van de derde industriële revolutie, de ‘gewone’ digitalisering waarbij machines perfecter en sneller werken dan een mens, dan wel van de vierde industriële revolutie, waarbij computers zichzelf zaken leren die niet door mensen zijn voorgeprogrammeerd.

Non-believers wijzen met pretoogjes naar de cover van het weekblad Knack van twee weken geleden: ‘Ze zijn er: jobs, jobs, jobs’, met ‘De oorlog om talent is begonnen’ als ondertitel. Maar ook daar kan je de vraag stellen of dat niet eerder het gevolg is van demografische factoren en van onze onvolmaaktheid om alle talent te ontginnen dan dat het een voorbode is van een Nieuwe Economische Wereld.

Het kan non-believers toch niet ontgaan dat in de eerste jaren nadat James Watt de stoommachine had uitgevonden de mensen niet massaal de weg naar de fabrieken vonden? Integendeel, het aantal mensen dat thuis op traditionele manier de laatmiddeleeuwse versie van de maakeconomie bedreef, steeg aanzienlijk.

Zowel de believers als de non-believers begaan de fout in de tekenen van deze tijd al de zekerheid voor de toekomst te lezen.

Rond 2010 twijfelde ik niet meer aan de opwarming van de aarde. Wetenschappelijk onderzoek had me over de streep getrokken. Over de toekomst van werk in tijden van voortschrijdende artificiële intelligentie (AI) heb ik dat stadium nog niet bereikt. De argumenten voor en tegen zijn nog steeds punten van geloof. In AI ben ik (nog) agnost.

Maar van één iets is deze AIgnost wel zeker: de overheid zal weer te traag zijn, zoals ze dat ook was voor de vergrijzing en de opwarming van de aarde. Politici zijn soms goed in het oplossen van steekvlamproblemen, maar hopeloos in zaken die ze kunnen uitstellen. Het wordt er natuurlijk niet beter op met het soort politici, variërend tussen onbetrouwbaar en gevaarlijk, dat verkozen wordt door mensen uit de lage en middenklasse die vroeger progressief stemden, maar nu intuïtief en electoraal de groep van de niet-werk- of slechter-werk-believers hebben vervoegd.

Misschien krijgt Keynes gelijk en nemen niet politici, maar betrouwbare robots de juiste beslissingen in 2030.