Wilsbekwaamheid is belangrijker dan leeftijd bij euthanasie

Door Herman Nys, docent medisch recht aan de KU Leuven

Als dit wetsvoorstel ook nog de Senaat en de Kamer passeert, komt een einde aan wat de orde van artsen ‘een markante leemte’ heeft genoemd in de huidige euthanasiewet. Toen die wet in 2002 werd goedgekeurd, bestond er geen meerderheid om euthanasie mogelijk te maken voor oordeelsbekwame minderjarigen.

Wel kwam er toen een bedenkelijk ‘compromis’ uit te bus: euthanasie werd mogelijk op verzoek van een zogenaamde ‘ontvoogde’ minderjarige. Dat is een minderjarige die door huwelijk of een beslissing van een rechter werd ontvoogd. Zo’n minderjarige is ‘zijn eigen meester’, juridisch meerderjarig dus, en ook zonder uitdrukkelijke bepaling in de euthanasiewet kan zo iemand een geldig verzoek om euthanasie doen. Op voorwaarde dat hij door de artsen die zijn verzoek beoordelen voldoende oordeelsbekwaam wordt geacht. Dit is het cruciale punt: niet iemands biologische leeftijd, maar wel zijn of haar bekwaamheid om een vrijwillig en doordacht verzoek te doen.

Het goedgekeurde wetsvoorstel breidt de mogelijkheid van euthanasie niet zozeer uit tot ‘de’ minderjarigen, maar wel tot een categorie van oordeelsbekwamen die tot nu toe waren uitgesloten. Dit onderscheid tussen oordeelsbekwame personen die wel een geldig euthanasieverzoek kunnen doen en oordeelsbekwame personen die dat niet kunnen, is naar mijn mening terecht opgeheven.

Verstandig

Dat betekent niet dat de leeftijd helemaal geen rol speelt. Uiteraard beantwoordt het juridische onderscheid tussen minder- en meerderjarigen aan een werkelijkheid. Het is dan ook verstandig dat de wetgever bijkomende voorwaarden stelt voor euthanasie bij een oordeelsbekwame minderjarige.

Enkel aanhoudend en ondraaglijk fysiek lijden dat binnen afzienbare termijn het overlijden tot gevolg heeft (anders gezegd: fysiek lijden aan een ongeneeslijke, terminale aandoening) kan aanleiding zijn voor euthanasie bij een oordeelsbekwame minderjarige.

Daarnaast is er de bijkomende verplichting een kinder- en jeugdpsychiater of een psycholoog te raadplegen, naast de verplichting een andere arts advies te vragen. Uiteraard is ook het schriftelijk verzoek van de oordeelsbekwame minderjarige zelf vereist, zoals dat ook het geval is voor oordeelsbekwame meerderjarigen. ‘Euthanasie’ op verzoek van een ander dan de betrokkene zelf is absoluut niet mogelijk.

In de goedgekeurde tekst volstaat het verzoek van de oordeelsbekwame minderjarige niet: ook zijn ouders moeten daarmee schriftelijk instemmen. Wellicht is dat voor veel mensen vanzelfsprekend, maar persoonlijk ben ik daar niet van overtuigd. Wanneer het voor artsen werkelijk vaststaat dat de minderjarige die om euthanasie verzoekt oordeelsbekwaam is, dan volstaat diens verzoek.

Uiteraard moeten de ouders zoveel mogelijk in de besluitvorming worden betrokken. Als zij onderling en met hun kind een goede relatie hebben, zullen zij in de praktijk sterk betrokken zijn bij diens verzoek. Maar die relatie is niet altijd zo goed. Bij een conflict tussen ouders kan de eis dat beiden moeten instemmen gemakkelijk worden misbruikt. Op dat punt is de regeling niet goed.