Het is welletjes geweest met de arrogantie van Turkse leiders

Door Dirk Rochtus. Doceert internationale politiek aan de KU Leuven/Campus Antwerpen. Auteur van ‘Turkije. De terugkeer van de sultan’ (2016).

De huidige Turkse machthebbers en hun slippendragers in de media hebben zelden uitgeblonken in zelfkritiek en bezonnenheid, maar wat we de afgelopen dagen uit hun mond aan verwijten te horen kregen, tart elke verbeelding. In Europa weten we dat wie geen argumenten heeft, terugvalt op scheldwoorden als ‘fascisme’ en ‘nazipraktijken’. De ‘reductio ad hitlerum’ is een teken van intellectuele zwakte. Dat hebben de boze mannen van de Bosporus blijkbaar nog niet door.

Het is potsierlijk, maar droevig en ondraaglijk tegelijk dat precies zij menen met zo’n taalgebruik bij hun achterban te moeten scoren. Wat moeten de 100.000 Turken niet denken die met een vingerknip van ‘hun’ president ontslagen zijn? Of de 40.000 die gearresteerd zijn op verdenking van een elastisch begrip als ‘terrorisme’? Of de 7.000 academici die van de Turkse gevangenis de ‘grootste universiteit’ maken? Of hun honderdduizenden familieleden die tot de bedelstaf veroordeeld zijn? Of de meer dan 150 Turkse journalisten die achter de tralies de pen niet meer kunnen hanteren?

In het aangezicht van zoveel kapotgemaakte levens oude democratieën als Duitsland en Nederland als ‘nazistisch’ demoniseren, een groter cynisme is nauwelijks denkbaar.

Kaakslag

Uit peilingen blijkt dat Erdogan niet gerust kan zijn over de uitslag van het referendum van 16 april over een grondwetswijziging die hem alle macht moet geven. Ja en nee zijn in een nek-aan-nekrace verwikkeld. Sommige onderzoeken zien een voorsprong voor ‘nee’. Voor Erdogan zou dat een enorme kaakslag zijn. Daarom kan hij elke stem gebruiken, ook van de Turken in het buitenland die dankzij de dubbele nationaliteit stemgerechtigd zijn. Turkse ministers worden uitgezonden naar Europa om campagne te voeren. Het blijft nog een mysterie of de president zijn aanhangers in het buitenland met een optreden zal verblijden.

De politici in de Europese landen zijn daar niet happig op. Ze worstelen met een dilemma. Als ze zulke campagnes verbieden, dan krijgen ze van Turkse kant te horen dat ze hun principes van democratie en vrijheid van meningsuiting met de voeten treden. Als ze toelating geven, bestaat het risico dat de Turkse gemeenschap in eigen land verscheurd wordt door voor- en tegenstanders van Erdogan. Bovendien zouden de zogeheten rechts-populistische partijen in eigen land hun aanwrijven dat ze zwichten voor Turkse druk.

De Nederlandse premier Mark Rutte koos voor de eerste optie. Het vliegtuig van de Turkse minister van Buitenlandse Zaken Mevlut Cavusoglu kreeg geen landingsrechten. De Turkse minister van Familiezaken Fatma Kaya, die op slinkse wijze campagne wilde voeren in Rotterdam, werd de deur gewezen. Omdat ze halsstarrig weigerde te gaan, kwam het tot een duwen en trekken met opgehitste aanhangers van Erdogan.

De Turkse media pikten de beelden van de relletjes gretig op. Mevrouw Kaya wekte medelijden op in Turkije, een land waar voor het overige de vrouwenrechten niet meer zo van tel zijn als onder Mustafa Kemal Atatürk, de stichter van de republiek, en zijn kemalistische opvolgers. Overigens, een staat heeft volgens rechtenprofessoren altijd op basis van zijn soevereiniteit het recht om iemand de toegang tot zijn grondgebied te ontzeggen.

Piekeren

Volgens critici stelt Rutte zich zo stoer op omdat hij in de aanloop naar de Nederlandse verkiezingen van woensdag de hete adem van de populist Geert Wilders in zijn nek voelt. Dat electorale eigenbelang neemt niet weg dat Rutte handelt waar zijn Europese collega’s enkel piekeren. Rutte maakt duidelijk dat het welletjes geweest is. Genoeg met de morele chantage en de scheldtirades van Turkse politici, met campagnes die de indruk geven dat Europese landen Turkse kiesdistricten of zelfs provincies zijn, met Turkse politici die Europese Turken enkel als kiesvee kennen en daarmee de integratie van die mensen alleen maar afremmen.

Misschien haalt Erdogan nu meer stemmen, van mensen die zich in hun nationale eer gekrenkt voelen. Daarmee leggen ze hun lot in handen van één man. De beoogde stabiliteit van Turkije is een illusie. Geweld en polarisering zullen toenemen. Ook door de verwijdering van het geschoffeerde Europa zal het verder bergaf gaan met de Turkse economie. Turkije zal een hoge prijs betalen voor de dromen van één man. Jammer voor zo’n groots land met zo veel potentieel.