Eerst investeren in de gezondheidszorg, dan voort besparen

Door Lieven Annemans, professor in de gezondheidseconomie aan de UGent en auteur van ‘De prijs van uw gezondheid’ (Lannoo Campus)

Een minister wordt vaak uitgenodigd op symposia en vieringen om een woordje te komen plaatsen omtrent zijn of haar beleid. Vaak spreekt de minister dan een tiental minuten over de realisaties en de plannen en daarmee is de kous af. Maar af en toe is er ruimte voor vragen en debat en meestal komen dan pas de interessante visies en ideeën naar boven.

Zo verging het blijkbaar ook Maggie De Block toen ze onlangs op een debat met ondernemers gevraagd werd naar haar mening over besparingen in de sociale zekerheid, meer in het bijzonder de gezondheidszorg. En haar terechte reactie was dat nog meer besparen op het budget van de gezondheidszorg niet kan. Belangrijkste reden: er werd en wordt aangevangen met tal van ‘werven’ om de nodige hervormingen te realiseren, opdat we ons gezondheidssysteem kunnen wapenen tegen de uitdagingen van de toekomst.

Over die uitdagingen zijn de meeste waarnemers het eens: de demografische veranderingen, toenemende chronische ziekten, toenemende problemen inzake geestelijke gezondheid, en vooral de ongelijkheden inzake gezondheid. Uit de meest recente studie naar de performantie van ons systeem, uitgevoerd door het federale kenniscentrum voor de gezondheid (KCE) blijkt dat onze persoonlijke bijdrage in de totale uitgaven voor gezondheidszorg gemiddeld 18 procent bedraagt, en dat steeds meer mensen nuttige zorg laten vallen omdat ze het niet kunnen betalen. Er wordt ook een toestroom van nieuwe - vaak dure - innovaties verwacht in de komende jaren, en het KCE plant een ‘horizon scanning’ om daar een beter zicht op te krijgen.

Kan er dan echt niet meer bespaard worden in de gezondheidszorg? Natuurlijk wel! Haast dagelijks worden we geconfronteerd met verhalen van verspilling, soms zelfs fraude, in de zorg. En af en toe halen die verhalen ook de media, als ze maar spectaculair genoeg zijn. Die verspilling moet nog beter in kaart gebracht worden en grondig aangepakt worden, en daar moeten we meer middelen voor uittrekken.

Maar het echte probleem is dat om de verspilling aan te pakken er een hervorming van het systeem nodig is. Waarom voeren sommige ziekenhuizen en artsen te veel onderzoeken en behandelingen uit? Onder andere omdat de ziekenhuisfinanciering niet goed zit, en door de manier waarop artsen betaald worden. Waarom is er inefficiëntie in de werking van de ziekenfondsen? Omdat de informatisering veel te lang op zich heeft laten wachten.

We moeten dus eerst investeren in hervormingen om de verspilling en fraude aan te pakken en besparingen te realiseren. De prioriteiten zijn bekend: hervorming van de financiering en het landschap van de ziekenhuizen, een versnelde informatisering van het systeem en een hervorming van de manier waarop artsen betaald worden.

Huisartsen

Vooral de huisartsen kunnen een belangrijke rol spelen als beheerder van het dossier van de patiënt - elke burger van ons land zou verplicht een dossier bij een huisarts moeten hebben - en meteen ook als diens coach en behoeder tegen de verspilling. Die laatste wordt overigens soms ook door de patiënt zelf in gang gestoken (denk maar aan onnodige spoedopnames). Maar de huisarts kan die rol enkel ten volle opnemen als hij daartoe gewapend wordt, niet alleen financieel maar ook inzake statuut en omkadering.

Eerst investeren en dan voort besparen dus. Maar ook dan moet men zich niet al te veel illusies maken over de bijdrage van die besparingen tot de staatsfinanciën. Want het geld dat we uiteindelijk zullen besparen door verspilling en fraude aan te pakken moet men juist opnieuw investeren in gezondheid.

In 2013 kwamen enkele rapporten uit die duidelijk voor die piste van investeren gaan. De Europese Commissie publiceerde een document met als niet mis te verstane titel ‘investing in health’. Daarin werd een pleidooi gehouden voor kosteneffectieve investeringen in gezondheid, want - aldus het rapport - gezondheid is een waarde op zich. En dat heeft niet enkel te maken met meer productieve burgers. Ook een pakweg 70-jarige die ziek is en die men opnieuw gezond kan maken zal veel meer bijdragen tot de economie in gezonde toestand: deelname aan culturele activiteiten, zorgen voor de kleinkinderen, een uitstapje naar de zee of de Ardennen,…

Dat die economische waarde van investeringen in gezondheid groot is, bleek ook uit een studie van Oxford waaruit men concludeerde dat landen die meer investeren in gezondheid dat later dubbel terugverdienen. Men spreekt in economische termen van een ‘multiplicatoreffect’ gelijk aan 2: elke euro die men (slim) investeert in gezondheid levert op termijn 2 euro op voor de economie. Enkel onderwijs doet beter, met een multiplicator gelijk aan 3.

Men moet dus eerst investeren om beter te kunnen besparen, en dan die besparingen aanwenden om nog meer te investeren in de gezondheid van de mensen. Op die manier investeren we ook in de gezondheid van onze maatschappij.