De ECB mag niet het volgende slachtoffer van het primaat van de politiek worden

Door Tom Vandenkendelaere, Europarlementslid (CD&V)

Janet Yellen trekt aan de alarmbel. De onafhankelijke uitvoering van de kerntaak van de centrale bank, het uitstippelen van het monetaire beleid, wordt bedreigd. Dat beweerde ze tijdens een debat aan de Universiteit van Michigan. Ze verwijt Washington door politiek kortetermijndenken de werking van de centrale bank te ondermijnen.

De uithaal van Yellen komt niet onverwacht. Tijdens zijn campagne haalde Trump herhaaldelijk uit naar het beleid van de centrale bank en noemde ze een instrument van de Democraten. De centrale bank wegzetten als elitair en wereldvreemd is geen typisch Amerikaans verschijnsel. Ook bij ons moet de Europese Centrale Bank het steeds vaker ontgelden.

Tijdens de wereldwijde financiële en economische crisis zijn het de centrale banken die de boel bij elkaar hebben gehouden toen politieke daadkracht uitbleef. Daarbij hebben de centrale banken wel hun toevlucht moeten nemen tot onconventionele monetaire instrumenten waaronder ‘QE’ of kwantitatieve geldverruiming. Het institutionele kader van de Europese Economische en Monetaire Unie (EMU) is onaf. Precies daarom werd de ECB gedwongen nieuwe taken op zich te nemen die verder gaan dan haar klassieke rol als monetaire autoriteit, zoals bankentoezicht en het bewaken van de financiële stabiliteit.

In een recent, kritisch en genuanceerd rapport van Transparency International (TI) wordt de vraag gesteld of de transparantie- en verantwoordingsmechanismen van de ECB in het licht van haar nieuwe taken nog wel volstaan. TI doet een reeks zinvolle suggesties die ongetwijfeld bijdragen tot het noodzakelijk debat.

Een debat ten gronde over de rol en de werking van de ECB is meer dan welkom. Maar als we debatteren, dan wel op een eerlijke manier en niet als een verkapte poging om politieke druk uit te oefenen op de inhoud van het monetair beleid.

Zo’n grondig en genuanceerd debat staat in schril contrast met de sloganeske kritiek de jongste jaren vanuit diverse politieke hoeken. In Amerika kampt de Federal Reserve van Janet Yellen met scherpe aanvallen door de Amerikaanse conservatieven, gesteund door Donald Trump. Dichter bij huis zijn er de populistische oneliners die de monetaristen van de N-VA met de regelmaat van de klok als scudraketten op de ECB afvuren.

Kortetermijndenken

Traditioneel genieten centrale banken een grote mate van operationele onafhankelijkheid om hun monetair mandaat te vervullen. Voor de ECB komt dat neer op het handhaven van de prijsstabiliteit. Die onafhankelijkheid is bedoeld om de negatieve effecten van de ups en downs van het politieke kortetermijndenken te vermijden. Uitgebreid onderzoek toont aan dat onafhankelijke centrale banken, vrij van politieke inmenging, beter zijn in het beheersen van de inflatie.

Dat het QE-beleid van de ECB niet strookt met het enge Duitse monetarisme van de N-VA is duidelijk. En het staat politici vrij om hun afwijkende mening kenbaar te maken. Je kunt het perfect oneens zijn over de inhoud van een beleid. Dat kan gaan over de centrale bank, maar bijvoorbeeld ook over een rechterlijke uitspraak of over het beleid van het centrum voor gelijke kansen.

Legitimiteit

Iets anders is het als je de instelling zélf viseert. Dan trek je de facto de legitimiteit ervan in twijfel. En dat is een brug te ver. De N-VA mag dan wel lippendienst bewijzen aan de onafhankelijkheid van de ECB, uitspraken als ‘hoe schadelijk is de ECB’, ‘genoeg gespeeld met onze spaarcenten’... creëren minstens de schadelijke perceptie als zou er een fundamenteel probleem zijn met de legitimiteit van de centrale bank zélf. Alle beslissingen van deze ‘monetaire mandarijnen’ worden op die manier minstens ‘verdacht’.

Het debat over de nieuwe, meer politieke taken van de ECB moet gevoerd worden. Maar de onafhankelijke invulling van haar monetair mandaat mag niet ter discussie staan.

Tendentieuze en ongenuanceerde kritiek door politici op onafhankelijke instellingen, die net wegens hun onafhankelijkheid zich niet met gelijke verbale wapens mogen weren, ondermijnt stapsgewijs het vertrouwen van de burgers.

Nochtans zijn het precies instellingen als de ECB die als onafhankelijke bakens samen met een krachtig middenveld het nodige tegengewicht bieden om losgeslagen politici in toom te houden en onze democratische rechtsstaat te vrijwaren. Zoals de ‘USA under Trump’-soap ons dag na dag aantoont. Laten we hopen dat de daadkracht van de ECB, die ons door de financiële en economische storm geloodst heeft, zich niet zomaar laat muilkorven door verongelijkte politici.