Koopt ECB straks ook rechtstreeks aandelen?

Het is een bedrag dat doet duizelen: het voorbije anderhalf jaar kocht de Europese Centrale Bank voor 1.000 miljard euro staatsschuld in. Dat is 2,5 keer meer dan wat de Belgen jaarlijks collectief produceren. Of nog: je kunt er Apple - het waardevolste bedrijf ter wereld - mee kopen en voldoende zakgeld overhouden om de hele Bel20 - inclusief de biergigant AB InBev - erbij te nemen.

Alleen: voorlopig koopt ECB geen Apple of AB InBev. Toch niet rechtstreeks. Indirect sponsort de koophonger uit Frankfurt wél de wereldwijde beurshausse: via de inkoop van bedrijfs- en staatsobligaties stopt de ECB elke maand grote beleggers 80 miljard euro cash toe.

De hoop is dat beleggers die cash 'productiever' aanwenden via de aankoop van aandelen en bedrijfsobligaties. En dat bedrijven dankbaar gebruik maken van die goedkopere financiering om méér te investeren en zo de reële economie een boost te geven.

Tot zover de theorie. In de praktijk lijken bedrijven het goedkope geld vooral in miljardendeals met twijfelachtige meerwaarde te recycleren, blijft de inflatie hardnekkig ver onder de doelstelling van de ECB en raakt ook de groei niet duurzaam op dreef. Het antwoord van de ECB op de bedroevende resultaten van de stimulus is tot nog toe geweest diezelfde stimulus nog op te drijven. 

Maar het gevolg is dat de marktenzaal van de ECB in Frankfurt stilaan de markt voor schuldpapier leeggekocht heeft. Dat geldt vooral voor Duits overheidspapier, waaraan een acute schaarste is. Dat heeft te maken met de beperkingen die de centrale bank zich oplegt.

Zo mag de ECB maximaal een derde van elke uitstaande obligatie kopen, een limiet die voor veel Duitse Bunds stilaan bereikt is. Bovendien koopt Frankfurt in bulk staatspapier volgens de mate waarin elk land in het kapitaal participeert. Het gevolg is dat de ECB een stuk meer Duits dan Italiaans papier koopt, ook al is de Italiaanse schuldenberg twee keer zo hoog als de Duitse.

De verdeelsleutels versoepelen is een optie om de schaarste te milderen, maar ligt politiek gevoelig. Daarom stelt de zakenkrant The Wall Street Journal na een rondvraag bij economen een andere oplossing voor: rechtstreeks aandelen kopen. Aan aandelen geen gebrek: de aandelenmarkt in de eurozone is 5.500 miljard euro groot.

Dat klinkt revolutionair, maar is het niet. Ten eerste sponsort de ECB zoals gezegd nu al indirect het beursfeestje. En ten tweede zou Frankfurt alleen maar de collega's kopiëren. De Japanse centrale bank koopt jaarlijks voor omgerekend 52 miljard euro aandelen in en is nu al de grootste aandeelhouder bij een vijfde van de Japanse sterbedrijven. De Japanners doen niet aan 'stockpicking': ze kopen trackers, beleggingsfondsen die de Nikkei-beurskorf kopiëren.

Nog opvallender is de Zwitserse centrale bank (SNB). Die koopt al tien jaar aandelen in, als een manier om de internationale deviezenreserves te diversifiëren. De Zwitsers hebben intussen een aandelenportefeuille van net geen 100 miljard frank (91 miljard euro), 18 procent van de balans (zie grafiek).

Alleen al in de Verenigde Staten investeert de SNB in 2.600 bedrijven, leert een verplichte melding aan de beurswaakhond SEC. Let wel: ook Zwitserland doet niet aan 'stockpicking'. De centrale bank schaduwt grote internationale indexen. Met één uitzondering: ze koopt geen bankenaandelen, 'om belangenconflicten te vermijden'.