Eurolanden zijn mee verantwoordelijk voor Griekse crisis.

Door Stavros Papagianneas

De Griekse schuldencrisis die eind jaren 2000 losbarstte, heeft een humanitaire crisis veroorzaakt. De armoede is tot een recordhoogte gestegen. 25 procent van de Griekse bevolking is werkloos. Bij jongeren onder 24 jaar is dat 60 procent. De economie is met 25 procent gekrompen. Legioenen daklozen zwerven door de straten van Athene en Thessaloniki, tot 2009 een onbekend beeld. Het aantal zelfmoorden is met 55 procent gestegen.

De crisis laat Europa niet los. De Europese Unie glijdt langzaam weg in vrees haar levensstandaard te verliezen. Naar Griekenland kijken, zet de vrees om in paniek. De Europese aftakeling staat voor de deur en situeert zich op verschillende vlakken, waaronder identiteit, legitimiteit, ideologie en participatie. Zonder overdrijven kunnen we spreken over een existentiële crisis, een die ons allen aanbelangt.

De Griekse crisis is het gevolg van vier factoren.

(1) Het extreme cliëntelisme, ontwikkeld door de voornaamste twee partijen die de jongste 35 jaar hebben geregeerd, leidde tot de ondergeschiktheid van de overheid aan twee parallelle politieke apparaten.

(2) De overdreven ontleningsdrang van zowel de publieke als de private sector in 2000-2010 heeft geleid tot een begrotingstekort, gevolgd door een handelstekort.

(3) De roekeloze leningen van de Europese banken aan Athene. Geen enkele bank heeft zich de vraag gesteld of Athene wel een solvabele klant was, die in staat was het geld terug te betalen.

(4) De rigide en bestraffende Europese aanpak van de schuldencrisis onder leiding van Berlijn heeft geleid tot een verschuiving van het grootste deel van de Griekse schuld van en aan privébanken naar de lidstaten en de Europese Centrale Bank .

Europa heeft ervoor gekozen de banken te redden door de staatsschuld door te schuiven naar de Griekse bevolking. De blootstelling van de grootste Europese banken aan Griekenland is nu beperkt. De Amerikaanse bank JPMorgan Chase becijferde vorige maand dat het voor zes banken gaat om ruwweg 5 miljard euro. Het grootste deel daarvan, 3,5 miljard euro, komt op het conto van de Franse bank Crédit Agricole.

Met de sociale gevolgen van de financiële en bancaire ingrepen is geen rekening gehouden. Europa is echter gebaseerd op solidariteit en economische en sociale samenhang. Griekenland is een van de zwakke schakels van de Europese constructie en dreigt het symbool te worden van het falen van de Europese integratie. Misschien had Griekenland nooit moeten toetreden tot de euro. Dat maakt de rest van de eurozone niet minder medeplichtig aan deze beslissing tot toetreding. De eurolanden hebben het Griekenland mogelijk gemaakt boven zijn stand te leven.

Polarisatie

De onmenselijke crisis heeft tot protectionisme en extreme polarisatie geleid. De grote centrumpartijen zijn verdrongen door een golf van populisme en nationalisme. Dat fenomeen beperkt zich allerminst tot Griekenland. Het lijkt er steeds meer op dat centrumpartijen overal aan de verliezende hand zijn als we landen als Spanje, Frankrijk of zelfs België in beschouwing nemen. Het vrij verkeer en verblijf van personen in de EU, een van de hoekstenen van de Europese integratie, komen in gevaar.

De verkiezing van Alexis Tsipras kan het begin van het einde zijn voor pragmatische regeringen en voor de politiek van het compromis in de EU. Tsipras in de hoek duwen zonder hem iets te geven om zijn kiezers tevreden te stellen zou een kolossale fout zijn.

De Griekse schuld is immers niet leefbaar, zelfs een economische leek kan dat zien. Een compromis over een schuldherschikking is primordiaal. Als Athene uit de eurozone gedwongen wordt, bestaat het gevaar dat na Griekenland ook elders in de verzwakte eurozone stemmen opgaan om uit de euro te stappen. De gevolgen daarvan kan niemand overzien.

Stavros Papagianneas is managing director van StP Communications