'Ik lig wakker van die brugpensioenen'

Hij is dit jaar 60 geworden. Spreekt hij daarom iets bevlogener telkens als het gaat over het aan het werkzetten van bruggepensioneerden? ‘Er bestaan zoveel vooroordelen tegenover oudere werkzoekenden. Dat ze niet meer meekunnen, bijvoorbeeld. Ik ben zelf nog even gedreven en scherp als vroeger, al wil ik mijn positie niet vergelijken met iemand die 30 jaar aan de band gewerkt heeft.’

‘Ik denk dus nog lang niet aan ophouden’, zegt Leroy. ‘Ik functioneer nog even goed, al is er één verschil met vroeger: ik ben grootvader geworden. Willem Elsschot zei het al: vanaf dat moment ga je veel meer op de lange termijn denken. Welnu, als ik zie hoe verstard de sociale partners in dit land soms zijn, vraag ik me af of we niet veel verder zouden komen als de Groep van Tien uit opa’s en oma’s zou bestaan. Volgens mij zouden ze veel drastischer keuzes durven te maken om onze arbeidsmarkt te hervormen. En zo de toekomst van onze kleinkinderen te verbeteren.’

Leroy is een van de meest gerenommeerde overheidsmanagers van ons land. Nadat hij jaren aan de slag was op socialistische kabinetten, slaagde hij er bij de VDAB in de arbeidsbemiddeling in Vlaanderen uit te bouwen tot een internationale referentie. Vanuit die positie heeft hij een perfect zicht op de discussie over de bruggepensioneerden. De regering wil dat die tot hun 65ste opnieuw solliciteren, maar de sociale partners pleiten voor een versoepeling.

Wat vindt u van het voornemen vande regering om bruggepensioneerden opnieuw aan het werk te zetten?

Fons Leroy: ‘Het is een goed principe werkzoekenden tot hun échte pensioen te activeren. Al vind ik het begrijpelijk dat er stemmen opgaan om mensen die nu al met brugpensioen zijn, te ontzien. Want op gemaakte afspraken kan je moeilijk terugkomen. Maar voor nieuwe bruggepensioneerden zou ik het logisch vinden dat ze worden begeleid naar een nieuwe baan.’

De sociale partners willen dat nieuwe bruggepensioneerden niet hoeven te solliciteren en dat ze enkel moeten ingaan op een aangeboden job. Bent u het met hen eens?

Leroy: ‘Zolang er geen politieke beslissing is, is het voor mij moeilijk me daarover uit te spreken. Ik kan enkel zeggen dat ons beleid uitgaat van een gedeelde verantwoordelijkheid. Wij begeleiden een werkzoekende, maar die moet zelf ook inspanningen doen. Maar we beseffen ook wel dat we bruggepensioneerden anders moeten behandelen dan bijvoorbeeld jongere werknemers. Het kan niet de bedoeling zijn mensen die 35 jaar als bouwvakker hebben gewerkt weer een werf op te sturen. Voor hen moeten we een gepaste baan vinden.’

Gaat het niet om een non-debat, want de VDAB laat werkzoekenden ouder dan 60 jaar sowieso met rust?

Leroy: ‘Nee, want de Vlaamse regering overweegt die leeftijdsbarrière op te trekken naar 65 jaar. We zijn het voorstel aan het evalueren, want we moeten uitzoeken wat passend werk is voor een 60-plusser. De grote principes kennen we, maar de vraag is hoe we dat in de praktijk omzetten.’

Hoe moet die praktijk er dan uitzien?

Leroy: ‘Of een baan ‘passend’ is, hangt af van de competenties van de werknemer. Maar we moeten dat vrij ruim durven te zien. Veel bouwvakkers zijn ontzettend fier op hun beroep, maar moeten bijvoorbeeld stoppen door rugklachten. De VDAB kan zulke mensen, nadat we ze een opleiding hebben gegeven, bijvoorbeeld aanwerven als instructeur in de bouw. Een ander voorbeeld zijn brandweermannen, die ook een zwaar beroep hebben. Vaak worden die nadien ingezet in de administratie van de brandweer, terwijl ze daar weinig zin in hebben. In Nederland of Duitsland wordt voor hen een meer uitdagende job gezocht, bijvoorbeeld in de verzekerings- of in de bouwsector. Ze worden daar ingezet als expert voor brandpreventie. Dat zou in ons land ook vaker moeten gebeuren, maar onze verschillende statuten en ons veel te complexe arbeidsrecht verhinderen dat.’
In theorie is iedereen voor langer werken. Tot het in de praktijk omgezet moet worden: werknemers vinden dat ze hard genoeg gewerkt hebben, en werkgevers willen liever af van hun oude en verstarde personeelsleden.Is het niet bovenal een mentaliteitsprobleem?

Leroy: ‘Er is zeker een mentaliteitsprobleem. Het is gewoon heel moeilijk om oudere werknemers ervan te overtuigen dat ook zij aan de slag moeten blijven op een moment dat veel jongeren werkloos zijn. Dat is economisch wel zinvol: er moeten zo veel mogelijk mensen werken, want werk creëert werk. Tussen nu en 2020 stapt de babyboomgeneratie massaal uit de arbeidsmarkt, dus hebben we iedereen nodig. Dat is zo voor oudere werkzoekenden, maar ook voor jongere werklozen of allochtonen. We hebben niet langer de luxe om die mensen links te laten liggen. Het probleem is dat dit verhaal moeilijk te verkopen is aan een individuele werkzoekende of werkgever. Dat is voor ons een van de grootste uitdagingen. Ik lig daar echt wakker van.’

U vindt dat u in dat verhaal te weinig steun krijgt van de sociale partners.

Leroy: ‘We gaan nog veel te veel uit van ‘baanzekerheid’ en niet van ‘loopbaanzekerheid’. We moeten mensen geen zekerheid geven dat ze jarenlang dezelfde job kunnen uitoefenen, maar wel dat ze lang op een leuke manier aan de slag kunnen blijven. Daarom moeten we barrières, bijvoorbeeld tussen de private en de publieke sector, afbouwen. Daarom hebben we dringend nood aan een écht eenheidsstatuut. Niet alleen de statuten van arbeiders en bedienden moeten worden geharmoniseerd, ook die van ambtenaren en werknemers. Ook moeten we af van de anciënniteitsverloning en moet ons ontslagrecht dringend worden hervormd. De klemtoon moet veel meer komen te liggen op de wedertewerkstelling en minder op de ontslagpremie.’

Denkt u de vakbonden daarvan te kunnen overtuigen?

Leroy: ‘Het zal wel moeten. Maar ook de werkgevers moeten inspanningen doen. Zij moeten ‘werkbaar werk’ creëren. Mensen die deels arbeidsongeschikt zijn of oudere werknemers kunnen niet elke job uitoefenen. En om mensen met plezier te laten werken, moet het snor zitten met de arbeidsorganisatie. ‘Geef me werk dat bij me past en ik hoef nooit meer te werken’, zei Confucius ooit. De werkgevers moeten daar nog meer op inzetten.’

Dat wordt al jaren gezegd, maar het komt er maar niet van.

Leroy: ‘Het gaat inderdaad veel te langzaam. Als VDAB richten we ons op de werkzaamheidsgraad van 76 procent die we in 2020 willen bereiken. Dat houdt in dat we 150.000 mensen meer aan het werk moeten krijgen. Dat kan enkel als we het arbeidsrecht moderniseren.’

'We willen de Amazon van de arbeidsmarkt worden'

Zo bevlogen als hij spreekt over de uitdagingen van de arbeidsmarkt, zo bescheiden is Fons Leroy over de titel Overheidsorganisatie van het Jaar die de VDAB dinsdag wegkaapte in de categorie regionaal. Als we hem vragen wat andere administraties van de VDAB kunnen leren, kaatst hij de bal terug. ‘Och, maar wij kunnen zelf ook nog veel leren van anderen.’

Zegt u toch maar eens waarom u deze prijs verdiend hebt. En wat dus tot voorbeeld van anderen strekt.

Fons Leroy: ‘Het feit dat we voortdurend veranderen, en dat vaak doen op basis van klachten de we binnenkrijgen. In een klein tapijtwinkeltje in India heb ik ooit deze spreuk gezien: ‘Complaints are the schoolbooks we learn from.’ Dat klopt, een organisatie bestaat uit mensen, en kan dus niet perfect zijn. Het is onze taak onze organisatie voortdurend aan te passen om die imperfecties op te vangen.’

Geeft u eens een voorbeeld van zo’n nuttige klacht.
Leroy: ‘Onze omgang met hooggeschoolde werkzoekenden bijvoorbeeld. Die verwachten een andere aanpak. Daar hebben we intussen op ingespeeld. Let op, ook voor hen kunnen we een belangrijke rol spelen, hoor. Heel veel hooggeschoolden kunnen zich niet goed verkopen op de arbeidsmarkt. Ze rekenen te veel op hun diploma, en vergeten dat werkgevers nu veel meer kijken naar gedrag en attitude, zoals ondernemingszin. Een diploma wordt vaak overschat.’

De VDAB zet sterk in op de digitalisering van zijn dienstverlening. Maar u wil nog verder gaan, door uw databanken uit te spelen.

Leroy: ‘Wij willen het Amazon van de arbeidsmarkt worden. We zitten op een enorme hoeveelheid data. Jaarlijks doen 450.000 werknemers en 10.000 werkgevers een beroep op ons. Door al hun gegevens te analyseren, kan je hun consumptiegedrag in kaart brengen en er proactief op inspelen. Denk aan de werkgever die altijd kandidaten met hetzelfde profiel zoekt. Waarom zouden wij hem zelf niet benaderen als zo’n profiel opduikt bij ons, zonder dat hij op dat moment actief op zoek is?’
‘Volgende maand lanceren we een app waarin jongeren kunnen zien hoe hoog ze met hun diploma en competentie scoren op een hitlijst van werkzoekenden, en op welke manier ze kunnen stijgen op die lijst.’

U staat in het centrum van de arbeidsmarkt, maar kunt u als overheidsorganisatie zelf een modern personeelsbeleid voeren?

Leroy: ‘We kampen met twee grote handicaps. Vooreerst het grote belang dat nog aan diploma’s gegeven wordt in de selectieprocedures voor de overheid. Tegenover onze klanten promoten we al jarenlang meer op basis van competenties dan van diploma’s te werken. Maar bij onze eigen aanwervingen kunnen we die visie veel minder toepassen. Dat is absurd. En ten tweede missen we heel wat flexibiliteit doordat we geen uitzendkrachten kunnen gebruiken.’

Dus hebt u het moeilijk om mensen uit de privésector aan te trekken voor topfuncties.

Leroy: ‘Qua verloning hebben we intussen wat flexibiliteit gekregen. Maar het huidige systeem van examens vertrekt toch nog te veel vanuit ons eigen vakdomein, en is te weinig geschikt voor mensen met algemene managementcapaciteiten. Die vallen daardoor nog te vaak af, ja.’

Hoe moeilijk is het om afhankelijk te zijn van de politiek, die als een schoonmoeder over uw schouder meekijkt, en om de vijf jaar van mening verandert over wat u moet doen?

Leroy: ‘Och, maar ik zie weinig verschil met een dochterbedrijf van een Amerikaanse multinational, hoor. Dat moet zich ook aanpassen aan wat het hoofdkwartier beslist.’