Kunst in permanente verandering

Het gebeurt niet vaak dat je op een kunstbeurs, ook al is ze nog in volle opbouw, door een paar kwispelstaartende honden verwelkomd wordt. In de gigantische Floraliënhal in het Gentse Citadelpark maakt niemand er een punt van. Waarom zou het ook? In het midden van de zaal is een minimotorcrosscircuit in zand aangelegd. Tijdens de Biënnale wordt er ook echt op geracet. Zie je het al gebeuren op Brafa of Art Brussels in Tour & Taxis?

Robert Monchen, een van de initiatiefnemers van het project, wordt voortdurend aangeklampt met praktische vragen van de opbouwwerkers. ‘Of ze dat hout mogen gebruiken? Ja, maar niet te veel.’ Verder verloopt alles smooth en wordt er naarstig getimmerd en gebouwd.

Het is de derde keer dat de Biënnale van België wordt georganiseerd. Voor het eerst gebeurt dat in zo’n grote ruimte als de Floraliënhal, vlak naast het S.M.A.K. De Biënnale is een initiatief van het Gentse collectief In de Ruimte, dat Monchen in 2012 mee oprichtte. ‘In de Ruimte is een platform voor hedendaagse kunst, muziek en ambachten. Noem het een presentatieplek, een broedplaats voor nieuwe of andere kunst.’

Underground

De Biënnale borduurt voort op die filosofie. ‘We willen een podium bieden aan jonge en ervaren kunstenaars die de weg naar de galerieën en musea nog niet hebben gevonden.’ In de perstekst wordt het woord ‘underground’ gebruikt. Maar Monchen legt vooral de nadruk op toegankelijkheid. De Biënnale heeft geen curator. In De Ruimte nodigde zes andere kunstenaarscollectieven uit, zowel Vlaamse als Waalse, die op hun beurt dan weer kunstenaars contacteerden.

De Biënnale is een kunstenfestival dat een beetje anders is dan we gewoon zijn. Er zijn geen white cubes of duidelijk afgebakende standen. ‘De industriële setting van de Floraliënhal is ideaal om te experimenteren. Ze biedt toegang tot monumentaliteit’, zegt Monchen.

Willem Boel creëerde zo’n mega-installatie: een elf meter hoge en acht meter brede windmolen. Ook de installatie van Natalie Vanheule is opvallend. Het gaat om grote kubussen van samengeperste printplaten, met hier en daar blonde haarstukjes tussen.

Ook Guillaume Bijl, een van de nestors van de Belgische kunst, heeft een installatie voor de Biënnale gebouwd. ‘Uit sympathie voor het project en de jonge kunstenaars’, zegt Monchen. Bijl creëerde een poppenensemble dat omringd is door bloemen en planten. Een duidelijke link met de Floraliënhal dus. ‘Strikt genomen mag je de installatie nog niet zien. Guillaume wil ze pas tonen als ze klaar is.’ Maar het kwaad is geschied.

‘De rode draad door de expo is de manier waarop kunstenaars omgaan met inspiratiebronnen. Ze gebruiken alles door elkaar: het internet, elektronische muziek, postindustriële elementen. Het is een voortzetting van de art brut, maar dan op een hedendaagse manier’, legt Monchen uit. Art brut is een verzamelnaam voor kunstenaars die de conventies van de kunstwereld niet volgen en hun eigen weg zoeken. In dat opzicht kan je de Biënnale een soort art brut 2.0 noemen.

In het niets

Ook Maxime Brigou timmert naarstig aan haar eigen kunstenparcours. Ze is een van de drie stichtende leden van het Gentse collectief NADAR. Op de Biënnale toont ze een nieuwe sculptuur. Haar standplaats in de Floraliënhal is vlak bij de zwarte glazen achterwand van het Broodthaers-kabinet in het S.M.A.K.. Die achtergrond gebruikt ze als onderdeel voor haar sculptuur. ‘De hal is zo groot dat je je eigen ruimtelijke dimensie moet creëren. Als je dat niet doet, verdwijnt je sculptuur in het niets.’

Brigou is een fan van de Biënnale. ‘In Gent zijn veel initiatieven voor het tonen van hedendaagse kunst, maar ze zijn te versnipperd. Nochtans hebben veel kunstenaars dezelfde filosofie: met beperkte middelen creatief omspringen om kunst te kunnen maken. De obstakels vormen een essentieel deel van je werk.’ Ze wijst naar haar sculptuur in opbouw. ‘Soms maak je een beeld en dan valt er een onderdeel af. Wat doe je dan? Het originele idee ligt in de vuilbak. Maar met wat rest, ga ik verder aan de slag. Dat is mijn filosofie. Een kunstwerk is nooit af. Het evolueert permanent.’

Ontdekken

Brigou merkt bij haar collega’s ook een andere benadering van het zakelijke aspect van het kunstenaarschap. ‘Jonge kunstenaars wachten niet meer tot galerieën hen ontdekken. Ze volgen hun eigen weg. Ik vind dat heel bevredigend omdat je zelf alle beslissingen neemt. Ik vrees een beetje dat de zin voor experimenten verdwijnt als je je verbindt aan een galerij. Je plaatst je in een marktlogica.’

De Biënnale loopt tien dagen. Dat is weinig voor zo’n grootschalig project. ‘Langer was financieel niet haalbaar. We werken met een budget van 11.500 euro. Dat is echt heel weinig. We krijgen financiële steun van de Vooruit, de stad Gent en het Vlaams-Franstalige subsidieproject Cultuur-Culture. Het S.M.A.K. ondersteunt ons logistiek en bij de communicatie. We roeien met de riemen die we hebben.’

In het midden van de hal houden we nog even halt bij een fascinerende lichtinstallatie van Brecht Heytens. Ze bestaat uit drie identieke ruiten die elkaar in stand houden. In de ruiten hangen neonlampen. De installatie verandert naargelang het gezichtspunt en speelt constant spelletjes met je ogen. Nog kunst die altijd verandert.

De Biënnale van België opent vrijdag om 16 uur en loopt tot 30 juni in de Floraliënhal in Gent.